XVIII w. i przykładem barokizacji ograniczonej do niezbędnego minimum. Kościół wraz z plebanią tworzą barokowy zespół kościelny.

Historia

Już najprawdopodobniej około 1337 r. Dzikowiec był wsią parafialną, ale tutejszy kościół wzmiankowano w dopiero w 1384 roku. Prawo patronatu nad nim mieli rycerze - właściciele dóbr, a po 1398 r. także augustianie z Kłodzka. Około 1560-1588 r. kościół w Dzikowcu został przejęty przez protestantów, a po 1623 r. - odebrany przez katolików. Restytuowaną parafię katolicką przekazano jezuitom, którzy przejęli dobra i przywileje kłodzkich augustianów. W 1. poł. XVII w. kościół w Dzikowcu był niewielkim, murowanym, bezwieżowym budynkiem z sygnaturką. Odnawiano go i ewentualnie przebudowywano w latach 1649 i 1650. Następnie, w 1703 r., rozpoczęto sukcesywną przebudowę przeprowadzoną ostatecznie tylko w niezbędnym zakresie. Najpierw wykonano posadzkę kościoła z kamiennych płyt. W 1706 r. zbudowano wieżę, nieproporcjonalnie szeroką w stosunku do starszego, węższego korpusu kościoła. Następnie, w latach 1708-1710 podwyższono korpus kościoła oraz nakryto go jednym dachem. Nad zakrystią nadbudowano lożę patronacką i przesklepiono wnętrze prezbiterium. Przebudowę przeprowadzono w duchu przejściowej fazy baroku od baroku wczesnego do dojrzałego, ujednolicając bryłę kościoła, sytuując wysoko okna nawy oraz stosując pilastrowy podział ścian prezbiterium. Kolejna modernizacja kościoła przypadła na 1792 r., kiedy to zgodnie z estetyką epoki założono nad nawą sufit i pobielono elewacje oraz wnętrze kościoła. Zbudowano późnobarokową kruchtę z barokowym, listwowym portalem z czerwonego piaskowca. Wyremontowano dach kościoła i hełm wieży. Gontowe pokrycie kościoła pomalowano na czerwono dla upodobnienia go do ceramicznej dachówki. Kościół w Dzikowcu był remontowany na początku XIX w. oraz w latach 80. XIX wieku. Na początku XX w. zbudowano neorenesansowy, piaskowcowy portal w wieży. Obok kościoła wzniesiono w 1791 r. późnobarokową plebanię.

Opis

Orientowany kościół parafialny pw. św. Marcina jest usytuowany w centrum Dzikowca, na niewielkim wzniesieniu. Murowany, tynkowany, z prezbiterium węższym od nawy, zamkniętym trójbocznie. Wysokie wnętrze prezbiterium jest rozczłonkowane pilastrami, nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami. Prezbiterium otwarte ku nawie poprzez koszowy łuk tęczowy. Nawa prostokątna w obrysie, również wysoka, z oknami o łukach koszowych, umieszczonymi wysoko w górnych partiach elewacji. W nawę został wbudowany drewniany chór muzyczny oparty na czworobocznych filarach o formach architektonicznych. Balustrada chóru muzycznego pełna, drewniana, z podziałem kwaterowym, ozdobiona u dołu dekoracyjnie podciętą listwą (sztuka ludowa). Chór muzyczny od spodu otynkowany. Prezbiterium i nawa tej samej wysokości, nakryte wspólnym dachem. Elewacje korpusu zwieńczone są profilowanym gzymsem koronującym. Wieża zach. czworoboczna, czterokondygnacjowa, przepruta oknami o łuku pełnym, dzielona gzymsami i zwieńczona profilowanym gzymsem koronującym oraz jednoprześwitowym hełmem. W przyziemiu wieży portal z czerwonego piaskowca w formie prostokąta z otworem o łuku pełnym, zwieńczonego odcinkiem gzymsu. Cokoły i przewiązki portalu ozdobione motywem stylizowanych boni. Od pn. dostawiona do prezbiterium dwukondygnacjowa przybudówka z zakrystią w przyziemiu i z lożą patronacką na piętrze. Natomiast do pd. elewacji nawy została dobudowana kruchta z zaokrąglonymi narożnikami, z listwowym, kamiennym portalem i z neogotyckimi drzwiami, nakryta wysokim dachem. Obecne wyposażenie kościoła składa się z architektonicznego, późnobarokowo-wczesnoklasycystycznego ołtarza głównego św. Marcina, z bramkami (kon. XVIII w., obraz z XIX w.,) z późnobarokowo-rokokowego ołtarza bocznego z Immaculatą (Michael Ignatz Klahr z Lądka, 1774 r.), z ołtarza bocznego Serca Jezusowego w stylu historyzmu (z 2. poł. XIX w.), z późnobarokowej ambony (z 1795 r.), z drogi krzyżowej (malarz Knauer z Nysy, 1886 r.) oraz z organów z końca XVIII wieku.

Zabytek dostępny przez cały rok, istnieje możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

oprac.. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 02-09-2015 r.

Biblografia

• Albert F., Der Glatzer Jesuitenbesitz im Jahre 1747, Glätzer Heimatblätter, Jahrgang 13, 1927.
• Albert F., Der Verkauf der Glatzer Jesuittengüter im Jahre 1787/1788, Glätzer Heimatblätter, Jahrgang 16, 1930.
• Bach A., Urkundliche Kirchen-Geschichte der Grafschaft Glatz, Breslau 1841.
• Berger A., Eine Übersicht über die Pfarreien und Kuratien der Grafschaft Glatz betreffend die Zeit von 1841-1946, Kirchlengen, Kreis Herford 1961.
• Brzezicki S., Nielsen Ch., Grajewski G., Popp D. (red.), Zabytki sztuki w Polsce. Śląsk, Wrocław 2006.
• Kögler J., Historisch-topographische Beschreibung des in der Grafschaft Glatz und zwar im Neuroder District gelegenen Dorfes Ebersdorf von... Am 25. Decebr 1800, Vierteljahrschrift für Geschichte und Heimatkunde der Grafschaft Glatz, Bd. III, 1883/4.