Historia

Pierwsze umocnienia zostały wzniesione w Dynowie po lokacji miasta na prawie magdeburskim, co najprawdopodobniej miało miejsce na przełomie XIV i XV w. Dowodem na to jest funkcjonowanie w 1436 r. przedmieścia zwanego Zabramie określającej miejsce w północno-wschodniej części Dynowa znajdujące się już jednak poza linią ówczesnych fortyfikacji miejskich w rejonie którego obok drewnianej Bramy Zamkowej znajdował się również zamek wzniesiony po 1409 r., który składał się z budynku mieszkalnego oraz baszty bramnej z murem obwodowym. Ten pierwotny system obronny miasta zamykała od strony południowej Brama Węgierska, a obwód obronny tworzył drewniany częstokół przebiegający krawędzią wału lub skarpy. W pierwszej dekadzie XVI w. na skutek gwałtownego wzrostu zagrożenia najazdami tatarskimi i osmańskimi, które od jesieni 1497 r. nękały południowo-wschodnie obszary państwa polskiego, istniejący system obronny Dynowa został zmodernizowany. W trakcie tych prac w związku z poszerzeniem obszaru miasta przesunięto zachodni front fortyfikacji na linię obecnej ul. Jana Pawła II, którą wytyczono na miejscu fosy nowych fortyfikacji. W trakcie modernizacji systemu obronnego w pierwszej połowie XVII w. wzmocniono i przebudowano Bramę Zamkową wznosząc w tym rejonie obszerną basteję, integrując fortyfikacje zamkowe z miejskim obwodem obwarowań w przybramnym systemie zatokowym. Przebudowano wówczas również wjazd do miasta od strony południowej. Zmieniono również lokalizację Bramy Węgierskiej wzmacniając ją poprzez wzniesienie fortyfikacji o charakterze bastionu. Ten system obronny Dynowa oparty na fortyfikacjach ziemno-drewnianych był w ciągu XVI -XVII w. utrzymywany w dobrym stanie, chroniąc skutecznie miasto i jego mieszkańców przed atakami zagonów tatarskich. Po częściowym spaleniu miasta podczas najazdu wojsk Jerzego II Rakoczego w marcu 1657 r. fortyfikacje miejskie zostały odbudowane w latach 60. XVII w., choć zniszczonego zamku nie udało się już odbudować. W XVIII w. z powodu wygaśnięcia niebezpieczeństwa tatarskiego i przemian w prowadzeniu działań wojennych, obwarowania miejskie nie były konserwowane i zaczęły być stopniowo rozbierane przez mieszczan. W ostatniej ćwierci XVIII stulecia Bramy Zamkowa i Węgierska zostały wyburzone, a proces niwelacji wałów przybierał coraz bardziej na sile podobnie jak praktyka zasypywania fos.

Opis

Dawne obwarowania ziemne Dynowa położone są wokół zabudowy dawnego miasta lokacyjnego o narysie zbliżonym do czworoboku i składają się z czterech frontów. Front północny w jego części zachodniej tworzy wysoka i stroma skarpa opadająca w kierunku parkingu i dworca PKS, a w części wschodniej dwie linie wałów wysunięte w kierunku pn. Na wspomnianym odcinku obwałowania posiadały charakter systemu zatokowego, który wzmacniał obronę Bramy Zamkowej i sam zamek od strony zachodniej. Front południowy, stanowią dwie skarpy ciągnące się od ulicy Mickiewicza do ulicy Podwale po obydwu stronach ulicy Łaziennej, front wschodni tworzy stroma skarpa wzdłuż ulicy Podwale, a front zachodni najsłabiej czytelny w terenie, zaznacza się lekkim wzniesieniem w rejonie między ulicami Mickiewicza i Jana Pawła II. Najbardziej charakterystycznymi i widocznymi do dzisiaj elementami dawnych fortyfikacji miejskich jest ich część północna i fragment południowy. W części północnej obok stromej skarpy zwraca uwagę rejon ulicy Przemyskiej na jej odcinku południowym, który przebiega wąskim wąwozem w kształcie szyi dochodzącym do placu rynkowego. Natomiast w części południowej najbardziej czytelną pozostałością dawnego systemu obronnego jest odcinek ulicy Łaziennej przebiegającej równolegle do południowej pierzei rynku od ulicy Mickiewicza do ulicy Podwale między dwoma liniami wysokich wałów. Obecnie zachowane fragmenty wałów porośnięte są trawą, a na wielu ich odcinkach rosną drzewa i krzewy.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Andrzej Gliwa, OT NID w Rzeszowie, 06.10.2014 r.