zespół kościoła filialnego pw. św. Wojciecha - Zabytek.pl
Adres
Duża Cerkwica, 4
Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. sępoleński, gm. Kamień Krajeński - obszar wiejski
Historia
Pierwsze informacje o wsi pochodzą z 1272 roku. W XIII wieku miejscowość należała do rodziny Cerekwickich rodu Zaremba, a w 1349 roku. do arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. We wsi mieściła się też jedna z siedzib arcybiskupów gnieźnieńskich. Powstanie pierwszego kościoła datowane jest na połowę XII wieku. Do XIV wieku świątynia w Cerekwicy była kościołem parafialnym obejmującym okoliczne wsie. W 1372 roku świątynia przyłączona została do nowej parafii w Kamieniu Krajeńskim. W 1615 roku dotychczasowy kościół parafialny stał się kościołem filialnym parafii kamieńskiej. W 1653 roku był we wsi kościół o konstrukcji szkieletowej, który po przejęciu przez katolików niemieckich otrzymał wezwanie Św. Jerzego. Obecny wybudowano w 1833 roku, w miejscu poprzedniego. W 1853 roku zostały odnowione ściany i ogrodzenie wokół kościoła, a kolejne prace przeprowadzono pod koniec XIX wieku i na początku XX wieku. Z 1929 roku pochodzi informacja o odnowieniu wieży, której kalenica jest przedłużeniem kalenicy nad nawą. Kościół był kilkakrotnie remontowany m.in. w roku 1853, 1896, 1906 i 1926 oraz pod koniec lat 50. i 70. XX wieku. Kolejne prace przeprowadzono w latach 90. XX wieku.
Opis
Kościół pw. Św. Wojciecha został zbudowany w miejscu poprzedniego, w 1833 roku. Świątynia usytuowana w centrum wsi na małym wzniesieniu, otoczona cmentarzem i starodrzewiem. Budowla drewniana o konstrukcji szkieletowej z wypełnieniami ceglanymi, otynkowana orientowana, jednonawowa, z trójbocznie zamkniętym prezbiterium, nakryta dachem dwuspadowy. Od zachodu kruchta węższa od nawy z głównym wejściem. W górnej części drewniana, oszalowana o równej z nawą kalenicy i z małą prostopadłościenną sygnaturką. Okna w elewacjach prostokątne. Wnętrze jednoprzestrzenne z ołtarzem głównym w prezbiterium, za którym wydzielona zakrystia, a w części zachodniej nawy drewniana empora z małym prospektem organowym. Nad całością wnętrza strop płaski zaokrąglony po bokach. Do najcenniejszych elementów wyposażenie kościoła należy ołtarz główny późnobarokowy z 2. połowy XVIII wieku, dwa ołtarze boczne klasycystyczne po 1833 roku, barokowe tabernakulum z XVIII wieku i rokokowa ambona z końca XVIII wieku. Wokół świątyni cmentarz przykościelny z 1833 roku ze starodrzewiem. Po północnej stronie mała dzwonnica z XIX wieku nakryta daszkiem dwuspadowym, z dzwonem z 1653 roku. Wzniesienie z kościołem i cmentarzem od strony południowo-zachodniej, zachodniej, północno-zachodniej i północnej wzmocnione murem kamiennym i ceglaną furtą z XIX wieku.
Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.
Oprac. Mirella Korzus, Pracownia Dokumentacji, Popularyzacji Zabytków i Dziedzictwa Narodowego, Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury w Bydgoszczy, 19.12.2014 r.
Bibliografia
- Karta ewidencyjna, Kościół filialny pw. Św. Wojciecha, Cerekwica Duża, oprac. Jankowski A., 1996, Archiwum Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Bydgoszczy oraz Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie.
- Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 11, z.13 s.1-2. Warszawa 1974.
- Parucka K., Raczyńska-Mąkowska, Katalog zabytków województwa bydgoskiego. Bydgoszcz 1997.
- Zabytki architektury województwa bydgoskiego,. pr. zb. Bydgoszcz 1974.
- Zabytki architektury i budownictwa w Polsce. Województwo bydgoskie 5, cz. 2, s.151, Warszawa 1997.
Rodzaj: kościół
Forma ochrony: Rejestr zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_04_ZE.67203