Historia

W 1739 r. marszałek wielki koronny Józef Wandalin Mniszech, właściciel Dukli, ofiarował zakonowi bernardynów obszerną działkę na przedpolu miasta, na północ od jego rynku. Do końca lat 50. XVIII w. funkcjonował na miejscu tym drewniany kościół, wzniesiony z inicjatywy chorążego sanockiego Józefa Bukowskiego, przy którym osadził się klasztor, wybudowany w l. 1742 - 1750 z fundacji chorążego łomżyńskiego Kazimierza Łętowskiego. W l. 1761 - 1764 wybudowano nowy, murowany budynek kościoła, ze wspólnej fundacji Kazimierza Łętowskiego, Antoniego Mrozka i ks. Jana Giermańskiego. Projekt przypisywany jest Leonardowi Andrysowi, nadwornemu architektowi Mniszchów, pace budowlane prowadził warsztat mistrza murarskiego z Krosna Jana Zaydela. W l. 1770-1773 dobudowano z inicjatywy Jerzego Augusta Wandalina Mniszcha dwie wieże i wykonano fasadę z bogatą dekoracją. Kościół i klasztor ucierpiał podczas pożaru w 1833 r., całkowicie spłonęło wnętrze. Wnętrze kościoła przebudowano w l. 1899-1902, staraniem gwardiana Czesława Bogdalskiego pod kierunkiem Karola Knausa, dobudowano monumentalną apsydę oraz prawdopodobnie kaplicę bł. Jana z Dukli, przebudowano także chór muzyczny i wprowadzono kolumny wydzielające prezbiterium od nawy. Zespół ucierpiał w czasie działań wojennych w 1944 r., jednak uszkodzenia naprawiono doraźnie a do poważniejszego remontu przystąpiono w 1954 r., prace skoncentrowały się na elewacjach i dachach świątyni i klasztoru. Końcem lat 60. przeprowadzono konserwację polichromii w nawach bocznych a w 1990 r. odnowiono polichromię prezbiterium i nawy głównej. W l. 1990 - 1992 odnowiono elewacje kościoła i przeprowadzono kompleksowy remont dachów i hełmów wież z wymianą pokrycia z blachy ocynkowanej na miedzianą.

Opis

Zespół klasztorny bernardynów w Dukli, złożony z kościoła, klasztoru i obiektów gospodarczych, usytuowany jest w pobliżu centrum miasta, na pn.-zach. od rynku, w odległości ok. 650 m, na terenie ograniczonym kamiennym murem z bramami, o lekkim spadku w kierunku pd. ku dolinie lokalnej rzeki Dukiełki,.

Kościół wraz z przylegającym do niego klasztorem stanowi centrum rozległego założenia klasztornego, poprzedzony jest obszernym dziedzińcem od pd., zwrócony prezbiterium na pn., trzynawowy, bazylikowy, z prezbiterium tej szerokości co nawa główna, zakończonym półkolistą apsydą, z węższymi o połowę nawami bocznymi, na których przedłużeniu od pn. zakrystia i kaplica bł. Jana z Dukli, od pd. przedsionek sięgający poza ściany naw bocznych. Bryła kościoła zdominowana jest przez dwie wieże zwieńczone hełmami, ramującymi fasadę. Korpus nawowy prostopadłościenny, przekryty dachem dwuspadowym, nawy boczne, przekryte dachami pulpitowymi, są wysokości połowy nawy głównej, z dwoma wieżami dobudowanymi na ich przedłużeniu od pd. Kościół wymurowano z kamienia i cegły, dachy pokryto blachą miedzianą.

Elewacja frontowa, pd., rozplanowana symetrycznie, trójosiowa, z wieżami w skrajnych osiach i szczytem pośrodku, trzykondygnacyjna, rozczłonkowana kompozytowymi pilastrami wspierającymi belkowanie, pomiędzy którymi rozmierzono uskokowe płyciny o urozmaiconym wykroju, dekorowana dodatkowo oknami o różnym kształcie z obramieniami z kluczem, nadokiennikami, zwisami kwiatowo-owocowymi, gzymsami nadokiennymi.

Pozostałe elewacje i apsyda rozczłonkowane są pilastrami podtrzymującymi gzyms, skromne. We wnętrzu trójprzęsłowa nawa rozczłonkowana parzystymi, marmurowymi pilastrami z kapitelami niosącymi belkowanie i sklepienie nad nim, przechodzi w dwuprzęsłowe prezbiterium z wyodrębnioną apsydą sklepioną hemisferycznie. Ściany pokryte polichromią: w nawach bocznych ornamentalną, w nawie głównej i prezbiterium z ok. 1900 r. autorstwa Antoniego Popiela, lwowskiego malarza. Wyposażenie bogate, głównie neorenesansowe z ok. 1900 r. (ołtarz gł., ambona, organy, 4 ołtarze boczne, ołtarz w kaplicy) oraz rokokowe (ołtarze boczne, ołtarz w przedsionku), oraz liczne obrazy i rzeźby. W kaplicy znajduje się srebrna trumna z relikwiami św. Jana z Dukli.

Klasztor przylega ściany kościoła, od pn. teren gospodarstwa a od zach. rozległy ogród z sadem. Wybudowany na rzucie prostokąta, złożony z trzech dwutraktowych skrzydeł i wschodniego jednotraktowego, zgrupowanych wokół prostokątnego wirydarza, z korytarzem wewnątrz. Budynek w całości podpiwniczony, piętrowy, jedynie skrzydło wschodnie parterowe, przekryty dachami trójspadowymi połączonymi ze sobą, murowany z kamienia i cegły, z dachami pokrytymi blachą, w piwnicach sklepienie kolebkowe, w krużgankach i pomieszczeniach klasztornych krzyżowo-kolebkowe i krzyżowe. Elewacje skromne, rozczłonkowane są gładkimi pseudopilastrami podtrzymującymi wydatny, profilowany gzyms. Wnętrza bardzo skromne, bez dekoracji.

Kościół - obiekt dostępny, klasztor - nedostępny.

Oprac. Barbara Potera, OT NID w Rzeszowie, 29-04-2015 r.