Jeszcze do niedawna tego typu budowle były charakterystycznym elementem pomorskiego krajobrazu kulturowego, obecnie są już unikatami.

Historia

W XVII w. Pomorze i Nowa Marchia zaopatrywane były w sól dostarczaną przez port w Szczecinie (tzw. sól bajska) oraz z warzelni w Kołobrzegu. Wiązało się to z wysokimi opłatami celnymi. Po włączeniu Kołobrzegu do państwa brandenbursko-pruskiego, elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm postanowił ograniczyć import soli zza ówczesnej granicy, stwarzając warunki do rozwijania dostaw z rodzimych źródeł. Ponieważ transport drogą lądową był zbyt drogi, podjęto decyzję o regulacji i uspławnieniu rzeki Drawy, co nastąpiło w 1686 r. Wcześniej, w 1684 r. założona została warzelnia soli w Drawsku Pomorskim. Zgodnie z elektorskim edyktem miała ona dostarczać dla powiatów położonych na północ od Warty, sól lepszej jakości niż ta sprowadzana dotychczas z Kołobrzegu i Szczecina. W celu umożliwienia transportu na dalsze odległości zbudowano dwie drewniane łodzie, których chrzestnymi byli sam elektor Fryderyk Wilhelm i jego żona księżna Dorota. Łodziami tymi dostarczano sól (a później również inne towary) drogą wodną, przez Drawę, Noteć, Wartę, kanał Fryderyka Wilhelma i Szprewę aż do Berlina. W rezultacie tych poczynań, z początkiem XVIII w. powstała w Drawsku faktoria solna, obsługująca dwa sąsiadujące ze sobą powiaty - drawski i świdwiński. Drawska faktoria rozwijała się pomyślnie w XVIII w., aż do wojny siedmioletniej. W 1763 r. z powodu zagrożenia działaniami wojennymi przestano utrzymywać w mieście królewski magazyn solny, pozostawiając cały handel solą w rękach drobnych kupców. Wkrótce jednak ponownie przekazano prawo do sprzedaży soli faktorom solnym. Według miejscowego historyka, profesora gimnazjum Bernharda Fausta, zachowany do dziś dawny magazyn solny przy ul. Kilińskiego 4 powstał ok. 1700 r. Niestety nie podał on źródła informacji. Jednak podana data wydaje się być uzasadniona. Według G. Bronischa oraz W. Ohle, -autorów katalogu zabytków powiatu kamieńskiego z 1939 r. - ryglowe budynki gospodarcze nakryte charakterystycznym dwuspadowym dachem naczółkowym projektowane były już w pierwszej połowie XVIII w. Analogią dla drawskiego magazynu solnego mogą być projekty: domu zarządcy w Recławiu z 1735 r., oraz browaru w Stepnicy z 1747 r. Jeszcze w latach 90-tych XX w. w Kusowie w gminie Szczecinek stał ryglowy dwór nakryty dachem dwuspadowym naczółkowym, powstały prawdopodobnie w pierwszej połowie XVIII w. Dachy dwuspadowe naczółkowe szczególnie popularne były jednak w pierwszej połowie XIX w. Budynek solny w Drawsku przemurowano w późniejszym czasie, czego świadectwem jest charakterystyczna już dla XIX w. kamienna okładzina cokołu. Przekształcenia wyraźnie widać również w szachulcowej konstrukcji budynku. Zmieniono układ otworów okiennych

Późniejsze dzieje obiektu są mało znane. Wiadomo, że w pewnym okresie czasu budynek pełnił funkcje remizy strażackiej i na pocz. XX w. określany był jako „altes Spritzenhaus” (stara remiza strażacka). W połowie lat 30. XX w. adaptowany został na potrzeby muzeum regionalnego. Zagospodarowany na cele użytkowe strych doświetlono dużymi lukarnami w dachu. Wzmocniono fundamenty po stronie północnej, zakładając szeroką ławę cementową. Możliwe, że zmieniono nieznacznie formę otworów okiennych. Wykonano nową stolarkę drzwiową i okienną. Urządzona na parterze i strychu przez miejscowego historyka, profesora gimnazjum Bernharda Fausta ekspozycja składała się głównie z zabytków archeologicznych. W okresie powojennym budynek został przekazany w użytkowanie na magazyn Spółdzielni Rzemieślniczej. W 1994 r. przeszedł w posiadanie Parafii Rzymskokatolickiej p.w. Zmartwychwstania Pańskiego i Najświętszej Marii Panny.

Opis

Magazyn solny położony jest na terenie starego miasta, po zachodniej stronie kościoła farnego. Usytuowany przy ul. Kilińskiego budynek przylega od zachodu do kamienicy, natomiast od wschodu sąsiaduje z najbliższym otoczeniem kościoła farnego. Założony na rzucie prostokąta parterowy budynek nakryto wysokim dachem dwuspadowym z naczółkiem. Poddasze doświetlają prostokątne lukarny nakryte dwuspadowymi daszkami (lata 30-te XX w.). Magazyn wzniesiono na kamiennym cokole, w konstrukcji ryglowej z ceglanym wypełnieniem. Poszczególne kamienie cokołu o poligonalnym kształcie zostały gładko opracowane w licu muru natomiast w miejscach styku dopasowane mniej dokładnie. Elewacje wieńczy dość bogato profilowany gzyms. W licu ścian widoczny jest kratownicowy układ konstrukcji szachulcowej składającej się ze słupów i rygli, podwalin oraz oczepów. Rozstaw słupów w elewacji północnej (od ul. Kilińskiego) jest wyraźnie nieregularny. Ściany przepruto ponadto szeregiem różnej wielkości otworów okiennych o niesymetrycznym układzie oraz jednym asymetrycznie umieszczonym otworem drzwiowym. Elewację południową dzieli rząd niedużych, regularnie rozmieszczonych prostokątnych okienek zamykanych jednoskrzydłowymi okiennicami oraz jeden asymetrycznie umieszczony otwór drzwiowy. W południowej części elewacji wschodniej usytuowane są dwie bramy wjazdowe. Część szczytową przepruto trzema oknami: jednym dużym po środku, oraz dwoma niewielkimi po bokach.

Stropy wewnątrz oparto na dwóch szeregach drewnianych słupów ustawionych wzdłuż budynku. Wstawione pomiędzy słupy ściany działowe dzielą przestrzeń na trzy części (trakty). W pierwszym trakcie wydzielono trzy pomieszczenia: przedsionek oraz dwa pomieszczenia po bokach. Drugi i trzeci trakt są jednoprzestrzenne. Przy ścianie zachodniej usytuowana jest klatka schodowa, dostępna z traktu pierwszego. Wnętrze poddasza jest jednoprzestrzenne.

Obiekt dostępny tylko od zewnątrz.

Oprac. Radosław Walkiewicz, OT NID Szczecin, 23-12-2016 r.