XIV w. oraz renesansowego dworu z 2. poł. XVI w., który został w latach 1648-1694 i po 1763 r. rozbudowany w okazałą budowlę o cechach barokowych. Od 1832 r. należała ona do Fryderyka Wilhelma von Brandenburga, dowódcy stacjonującego we Wrocławiu VI korpusu armii pruskiej, syna króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II z jego morganatycznego związku z Julią von Dönhoff. W latach 30. XIX w. nadał on swej rezydencji nową oprawę, m.in. urządzając w pałacu salę balową o klasycystycznym wystroju oraz wznosząc towarzyszące pałacowi klasycystyczne zabudowania oficynowe.

Historia

Siedziba rycerska w Domanicach istniała już od 2. tercji XIII wieku. W XIII lub w 1. poł. XIV w. wzniesiono na skalnym ostrogu nad Bystrzycą murowaną, obronną wieżę, której relikty zachowane są w murach obecnego pałacu, w części południowo-zachodniej. W 2. poł. XVI w. istniejącą siedzibę poddano rozbudowie zapewne dla Caspara von Müllheima, powiększając ją od południowego wschodu. Powstały wówczas dwór został w latach 1648-1694 odbudowany po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej przez barona Ludwika Monteveques de Avignon i jego następcę Hermana von Oppersdorfa. Był wówczas okazałą budowlą krytą dachami dwuspadowymi z ozdobnymi szczytami, fascjowymi obramieniami okien, wieżą bramną i wewnętrznym dziedzińcem otoczonym krużgankami. Po 1763 r. siedzibę ponownie przebudowano, nadając jej obecny, pałacowy charakter. W 1832 r. dobra w Domanicach zakupił Fryderyk Wilhelm von Brandenburg - dowódca stacjonującego we Wrocławiu VI korpusu armii pruskiej, syn króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II z jego morganatycznego związku z Julią von Dönhoff. Nowy właściciel w latach 30. XIX w. przebudował barokową rezydencję w duchu klasycyzmu, m.in. urządzając salę balową oraz wznosząc towarzyszące pałacowi klasycystyczne zabudowania oficynowe.

Pałac remontowano w 1908 roku. Od 1988 r. należał do ZASP, obecnie jest własnością prywatną.

W latach 1989-1990 przeprowadzono architektoniczno-archeologiczne badania budowli (pod kierunkiem Jerzego Rozpędowskiego); wykonano też odkrywki sondażowe polichromii ścian i stropów. W 1993 r. remontowano hełm wieży, w 1995 r. wzmocniono jej ustroje nośne; w latach 1998-1999 wzmocniono strukturę kamiennych murów pd.-zach. naroża pałacu oraz sklepienie przejazdu bramnego.

Opis

Pałac posadowiony na skraju skarpy wznoszącej się ponad Bystrzycą, na wydzielonym suchą fosą tarasie, przed którym usytuowany jest podjazd, ujęty z obu stron klasycystycznymi budynkami bramnymi oraz oficynami ze stajnią i wozownią z lat 30. XIX wieku. Na tarasie, na zach. od pałacu, stoi klasycystyczny pawilon ogrodowy z łaźnią (lata 30. XIX w.). Taras jest ograniczony kamiennym murem z pseudobastejami; ponad fosą wznosi się kamienny most. Poniżej pałacu usytuowany jest park założony w 1. poł. XVIII w. jako ogród ozdobny, następnie przekształcony w park krajobrazowy na początku i w 3. ćw. XIX wieku.

Pałac jest murowany, tynkowany, trójkondygnacyjny, dwuskrzydłowy, o monumentalnej bryle, kryty ceramicznymi dachami mansardowymi z oknami powiekowymi. Założony na nieregularnym rzucie zbliżonym do litery „L”, z dostawioną od zach. wyższą, kwadratową wieżą, w której znajduje się brama przejazdowa prowadząca na nieumiarowy, wewnętrzny dziedziniec, otoczony arkadowymi krużgankami w przyziemiu. Ostatnia kondygnacja wieży ośmioboczna, zwieńczona wielobocznym hełmem z latarnią. Naroża budowli i elewacje w dolnej kondygnacji boniowane, ujęte pasami gzymsowymi i rozbudowanym gzymsem koronującym. Część otworów okiennych w renesansowych, fascjowych obramieniach z piaskowca, pozostałe w uszakowych opaskach tynkowych. Główny otwór wjazdowy jest ujęty portalem ze zdwojonymi pilastrami. Układ wnętrz pałacu nieregularny, w murach czytelny zarys pierwotnej wieży mieszkalnej. W części pomieszczeń zachowane sklepienia, dekoracja stropów i ścian (m.in. klasycystyczny wystrój sali balowej) oraz kominki i piece z XIX i pocz. XX wieku.

Zabytek niedostępny, własność prywatna

oprac. Beata Sebzda, OT NID we Wrocławiu, 7-09-2015 r.