Historia

Kuźnia została wzniesiona w 1781 r., o czym świadczy data budowy umieszczona na nadprożu. Należała wówczas do właściciela majątku von Luedersa, od 1792 r. była własnością rodziny von Tresckow. W okresie separacji gruntów kuźnia weszła w skład gminy wiejskiej - pierwszym właścicielem był Schleusener, następnie rodzina Helterhoffów. Od ok. 1920 r. kuźnia należała do Georga Helterhoffa i był to typowy warsztat kowalsko-ślusarski. Po 1945 r. obiekt przejęła gmina Dębno. Pierwotnie budynek wzniesiono w konstrukcji ryglowej, z czasem częściowo przemurowano. W 1955 r. wykonano remont kapitalny, m.in. wprowadzono pseudoryglową konstrukcję ściany tylnej, usunięto palenisko i komin. W następnych latach kuźnia nie była użytkowana, została zniszczona w 2009 r. w wyniku katastrofy budowlanej. Odrestaurowana w 2010 r., otrzymała wyróżnienie w konkursie „Zabytek Zadbany” w 2014 roku.

Opis

Budynek wolno stojący, posadowiony pośrodku wsi, na nawsiu, przy skrzyżowaniu dróg, w sąsiedztwie zagrody nr 21. Niewielka kuźnia, jednownętrzowa, parterowa, z podcieniem szczytowym, nakryta dachem dwuspadowym. Ściany w konstrukcji ryglowej (wypełnienie gliniane), ściana północna z kamienia polnego. Pierwotnie wszystkie ściany kuźni były wykonane w konstrukcji ryglowej, z glinianym (strychułowym) wypełnieniem kwater, szczyty odeskowane. Konstrukcja szczytowego podcienia opierała się na pięciu słupach, spiętych od góry belką oczepową. Elementy konstrukcyjne, zwłaszcza słupy, charakteryzowały się dużymi przekrojami (22 x 28-32 cm), wszystkie połączenia ciesielskie były kołkowane. Wnętrze kuźni nakrywał strop belkowo-gliniany z dylową powałą. Posadzkę stanowił kamienny bruk. Pośrodku kuźni znajdowało się kowadło, przy ścianie północnej były palenisko z okapem i urządzenia kowalskie. Jedyne wejście było umieszczone w ścianie podcieniowej, wnętrze doświetlały niewielkie okna. W trakcie remontów przemurowano kamieniem i cegłą ceramiczną ścianę północną i wschodnią, w której wprowadzono fragment imitacji ryglowej, usunięto wyposażenie i komin, wymieniono więźbę dachową i ryglową konstrukcję ściany południowej. W wyniku odbudowy i rewaloryzacji w 2010 r. przywrócono stan sprzed katastrofy budowlanej, przy zachowaniu wszystkich elementów historycznej konstrukcji i wyposażenia. Budynek został w całości rozebrany (z wyjątkiem fragmentu ściany kamienno-ceglanej) i na nowo odbudowany, przy nawiązaniu do tradycyjnej technologii. Obiekt zachował pierwotną formę architektoniczną, dwuspadowy dach z dachówkowym pokryciem, ryglową konstrukcję dwóch ścian (z odsłoniętym szkieletem i tynkowanymi polami międzyryglowymi), wtórne nawarstwienia w pozostałych ścianach i oryginalną konstrukcję słupowego podcienia z belką inskrypcyjną nad drzwiami.

Dostęp do zabytku ograniczony. Możliwość zwiedzania wnętrza za zgodą sołtysa (sąsiednia zagroda nr 21).

Oprac. Waldemar Witek, OT NID Szczecin, 01.07.2014 r.