Historia

Parafia Dębińska pojawia się po raz pierwszy w dokumentach spisu świętopietrza z lat 1325-1327, a drewniany kościół parafialny, noszący wezwanie św. Małgorzaty, jest wzmiankowany półtora stulecia później w Liber beneficiorum Jana Długosza. Lokalna tradycja wiąże budowę pierwszego drewnianego kościoła z cudownym uratowaniem przez miejscowych chłopów uciekającej przed tatarskim najazdem księżnej Kingi. Współczesna murowana świątynia powstała zapewne po 1470 roku z fundacji kasztelana krakowskiego Jakuba z rodu Odrowążów. Budowę kościoła realizował prawdopodobnie (podobnie jak pobliski zamek rycerski) związany z fundatorem i z Janem Długoszem warsztat murarski Marcina Proszko i Jana Muratora. Konsekracji świątyni pw. św. Trójcy dokonał w 1504 roku biskup Jan, sufragan krakowski. Jak wynika z dokumentów wizytacji biskupiej, przed 1618 okiem zmieniono wezwanie kościoła na starsze: św. Małgorzaty. W 1789 r. zbudowano drewnianą, nadwieszoną izbicę. W latach 1899-1903 kościół został gruntownie odnowiony pod kierunkiem konserwatora Zygmunta Hendla, wymieniono wówczas stropy nawy, dodano nowe szczyty, wzniesiono wieżyczkę na sygnaturkę i dobudowano przedsionek zakrystii.

Opis

Jest to kościół gotycki, orientowany, murowany z kamienia łamanego. Jednonawowy, z prezbiterium dwuprzęsłowym zamkniętym ścianą prostą, przy którym od północy zakrystia. Nawa szersza trójprzęsłowa, przy niej od południa kruchta a od zachodu kwadratowa wieża z kruchtą, do wysokości nawy murowana, wyżej drewniana w formie nadwieszonej na kroksztynach izbicy (w izbicy belka z datą 1789), nakryta hełmem namiotowym, pokrytym gontem. Na zewnątrz kościół opięty przyporami i obwiedziony gzymsem kapnikowym. Dachy nad prezbiterium i nawą dwuspadowe o ceglanych szczytach, z neogotycką wieżyczką na sygnaturkę nad nawą, kryte dachówką. Sklepienia w prezbiterium gotyckie, krzyżowo-żebrowe, w zakrystii kolebkowe, w nawie strop kasetonowy, drewniany z około 1903 r. Arkada tęczy ostrołukowa z profilowaną belką tęczową. Okna zamknięte ostrołukowo. We wschodnim murze prezbiterium, tabernakulum ścienne w ramie późnogotyckiej. Siedem portali ostrołukowych, pięć z nich profilowanych, schodkowych z laskowaniem w typie tzw. Długoszowskim; na jednym z nich kartusz z herbem Odrowąż Dębińskich. W ołtarzu głównym znajduje się malowany tryptyk późnogotycki z lat 1510-1520, ufundowany przez Jakuba z Dębna i jego żonę Barbarę z Jarosławskich, obecnie kopia z 1863 r. (oryginał znajduje się w Muzeum Narodowym w Krakowie, oddział Kamienica Szołayskich); w polu środkowym widoczny jest obraz Trójcy Świętej w typie "Tronu Łaski" w otoczeniu chórów anielskich, u dołu klęczący fundatorzy z h. Odrowąż i Leliwa oraz ich synowie i córki, w skrzydłach bocznych muzykujące anioły. Ołtarze boczne są neogotyckie, z około 1900 r.: lewy, z rzeźbami MB Różańcowej i św. św. Dominika i Katarzyny Aleksandryjskiej, prawy, z rzeźbą Serca Pana Jezusa z 1934 r. Krucyfiks na belce tęczowej jest barokowy, z XVIII w. Ambona jest neobarokowa z około 1900 r., zaś chrzcielnica- neogotycka, drewniana, obudowana z około 1900 r. Organy są 12-głosowe, rokokowe z około 1800 r. Obecne są trzy krucyfiksy barokowo-ludowe, zapewne z XIX w. Epitafia Kaspra Zaorarda (zm. 1611) i Jakuba z Porąbki (zm. 1644) są marmurowe, w ramach z piaskowca. Obecne są dwa dzwony: pierwszy z 1777 r. odlany przez ludwisarzy Jana i Ignacego Lechererów z Biecza, drugi z 1968 r., wykonany w Odlewni dzwonów Felczyńskich w Przemyślu. Dwie gotycko-renesansowe rzeźby Matki Boskiej i św. Jana Chrzciciela, pochodzące z tego kościoła, przeniesiono do Muzeum Diecezjalnego w Tarnowie

Kościół jest otwarty w czasie nabożeństw: msze św. w niedziele: 6.30, 8.00, 9.30, 11.00, 16.00; msze św. w dni powszednie: 6.30, 18.00 (od X do IV 17.00).

Oprac. Grzegorz Młynarczyk, OT NID w Krakowie, 12.09.2014 r.