XIX w. przez warszawskiego przemysłowca Wacława Wernickiego według projektu architekta Leandra Jana Marconiego. W otoczeniu pałacu park krajobrazowy zaprojektowany przez Waleriana Kronenberga, brama wjazdowa i kilka budynków gospodarczych, w tym d. powozownia.

Historia

Założenie pałacowo-parkowe w Czesławicach w pobliżu Nałęczowa powstało na terenie wcześniejszego ośrodka dworskiego o genezie sięgającej XVI wieku. W 1886 r. dobra kupił warszawski przemysłowiec Wacław Wernicki, współudziałowiec spółki planującej reaktywację uzdrowiska, który wzniósł w pobliżu starego dworu swoją rezydencję, zaprojektowaną zapewne przez warszawskiego architekta Leandra Jana Marconiego. Wokół założono park krajobrazowy zaprojektowany przez Waleriana Kronenberga. Zabudowę folwarczną powiększono o nowe budynki gospodarcze. Po śmierci w 1900 r. żony Wacława Wernickiego - Elżbiety z Lilpopów (pochowanej na cmentarzu w Nałęczowie) - majątek w Czesławicach przeszedł na własność ich córki Zofii, żony Bronisława Lilpopa. Pałac został wówczas częściowo rozbudowany i przebudowany wewnątrz, m.in. do elewacji ogrodowej dobudowano salon otoczony tarasami, poszerzono łącznik południowy, wzniesiono bramę wjazdową do parku od południa. Po 1920 r. dobra nabył Tomasz Milowicz, który rozbudował część gospodarczą. Po II wojnie światowej majątek został upaństwowiony i przekazany Zakładowi Doświadczalnemu Wyższej Szkoły Rolniczej, na której potrzeby pałac częściowo przekształcono (m.in. nadbudowano łączniki i skrzydła boczne, wymieniono stropy i dachy, wprowadzono nowe podziały wnętrza). Podczas niefortunnych remontów częściowemu zniszczeniu uległ pierwotny wystrój pałacu, w kolejnych latach doszło do znacznego zniszczenia parku. Po 2001 r. nowi prywatni właściciele założenia rozpoczęli całościową rewaloryzację pałacu i parku.

Opis

Zespół pałacowo-parkowy oddalony na południe od zabudowań wiejskich, położony przy skrzyżowaniu dróg do Nałęczowa i Sadurek, od wschodu ograniczony rzeką. W centralnej części zespołu pałac otoczony parkiem, z bramą wjazdową od południa. Na północny zachód od pałacu zespół zabudowań folwarcznych. Pałac neoklasycystyczny, elewacją frontową zwrócony na zachód, wzniesiony na rozbudowanym, wieloczłonowym planie. Korpus główny dwukondygnacyjny, prostokątny, z nieco późniejszym wydatnym aneksem (skrzydłem) ogrodowym. Układ wnętrz trójdzielny, z zamkniętym półkoliście holem na osi, po którego bokach pierwotnie dwa obszerne pokoje od ogrodu (wtórnie podzielone) i klatka schodowa w trakcie frontowym. Do ścian bocznych korpusu dostawione parterowe (wtórnie nadbudowane) łączniki prowadzące do ustawionych prostopadle pawilonów, pierwotnie również parterowych, następnie nadbudowanych. Pawilony prostokątne, zamknięte od frontu i ogrodu półkolistymi „apsydkami”, pierwotnie jednoprzestrzenne, następnie wtórnie podzielone. Pałac murowany z cegły, otynkowany. Między kondygnacjami stropy żelbetowe Kleina, w piwnicach sklepienia. Więźba dachowa drewniana, współczesna. Dachy nad poszczególnymi członami budynku cztero- i dwuspadowe, pokryte blachą. Elewacja frontowa korpusu głównego dwukondygnacyjna, trójosiowa, z nieznacznym pseudoryzalitem pośrodku, mieszczącym wejście poprzedzone silnie wysuniętym portykiem filarowo-kolumnowym z podjazdem, nad którym taras. Ryzalit zwieńczony pełną tralkową attyką z wazami w narożach. Po obu stronach korpusu niższe (parterowe z mezaninem) trójosiowe łączniki i - nieco wyższe od nich - skrajne pawilony z trójosiowymi „apsydkami” podzielonymi pilastrami. Na elewacji tylnej wydatny trójosiowy aneks otoczony z trzech stron tarasami: półkolistym na elewacji wschodniej i prostokątnymi po bokach, wspartymi na toskańskich kolumnach. Naroża poszczególnych członów pałacu i elewacje łączników pokryte poziomym boniowaniem. Otwory okienne prostokątne w uszakowatych obramieniach, na parterze korpusu głównego zwieńczone gzymsami. Wnętrza poddane współcześnie stylowej aranżacji według zachowanych pozostałości d. wystroju i wyposażenia (sztukaterie, posadzki) oraz przekazów ikonograficznych. Park krajobrazowy, harmonijnie wkomponowany w naturalny krajobraz, z owalnym podjazdem przed frontem pałacu, do którego prowadzą trzy aleje. W części wschodniej system stawów (Czad, Świteź i Fasolka), utworzonych z użyciem cieku, z groblami i mostkiem. Brama trójprzęsłowa z otworem wjazdowym pośrodku, ujętym parą kolumn toskańskich i dwiema bramkami po bokach, ograniczonymi parą toskańskich filarów dźwigających belkowanie. Zespół folwarczny z budynkami gospodarczymi powstałymi w większości w 2. poł. XIX w., w tym zamykająca dziedziniec gospodarczy od południa murowana powozownia, wzniesiona na wydłużonym, trójczłonowym rzucie, z wyższą i szerszą partią środkową oraz nieco niższymi i węższymi skrzydłami bocznymi - poszczególne człony nakryte dachami dwuspadowymi z pokryciem z blachy. Murowana z cegły, otynkowana. Elewacja frontowa zaakcentowana trójkątnym szczytem pośrodku, przepruta szeregiem otworów wjazdowych i wejściowych. Naroża i oś środkowa zaakcentowane pilastrami toskańskimi, pod okapem fryz o charakterze mezaninu, z niewielkimi „leżącymi” okienkami.

Zabytek niedostępny. Własność prywatna.

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 23.09.2014 r.