Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

Zamek Książąt Mazowieckich - Zabytek.pl

Zamek Książąt Mazowieckich


zamek przełom XIII/XIV w. Czersk

Adres
Czersk, Plac Tysiąclecia 16

Lokalizacja
woj. mazowieckie, pow. piaseczyński, gm. Góra Kalwaria - obszar wiejski

Zamek gotycki z późniejszymi przekształceniami o funkcjach militarnych i administracyjnych.

Historia

Zamek wzniesiony przez księcia mazowieckiego Janusza Starszego. Od końca XIV w. do 1 ćw. XV w. powstał cały obwód obronny z murami i basztami. Jeszcze w XV w. podwyższono wieże oraz północny i zachodni odcinek kurtyn. W 1526 r. południowe mazowsze przyłączono do Korony i zamek przejmuje Zygmunt Stary. W trzecim etapie rozbudowy po roku 1545 nastąpiło kolejne podwyższenie baszt południowej i zachodniej oraz nadbudowa wieży bramnej. Zamek w tym okresie adaptowany był na rezydencję królowej Bony, rozebrano wówczas starą zabudowę wewnętrzną oraz wzniesiono nową kaplicę, dom mieszkalny wraz z budynkiem gospodarczym. W 1556 r. po wyjeździe królowej z Polski zamek opustoszał. W XVII w. zamek popada w ruinę. W 1656 r. roku wojska częściowo wysadzają zamek. Wojny 2 poł. XVII w. i początku XVIII w. pogłębiały upadek miasta oraz ruinę zamku. W latach 1762-66 marszałek wielki koronny, starosta czerski Franciszek Bieliński przystąpił do odbudowy zamku: naprawił mury, wzniósł na terenie zamku budynek archiwum ksiąg grodzkich i ziemskich, zbudował most łączący zamek z miastem. Prace te przerwała śmierć Bielińskiego. W czasie zaborów Czersk przejmują Prusacy i od razu przystępują do rozbiórki murów obronnych. W XIX w. i na początku XX w. zamek był źródłem materiału budowlanego dla okolicznej ludności, m.in. z cegły rozbiórkowej wzniesiono w 1905 r. kościół parafialny w Czersku. W 1904 r. ruiny zamku przejęło Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości i od tego czasu na terenie zamku prowadzone były prace archeologiczno-konserwatorskie przerywane dwiema wojnami. W czasie II wojny światowej wojska niemieckie umieściły na terenie zamku posterunek obserwacyjny, silnie uszkodzony w czasie walk 1944 r. Od 1959 r. z przerwami do 1983 r. prowadzono prace badawczo-architektoniczne, archeologiczne oraz restauratorskie. W ich wyniku wykonano ochronne korony murów oraz przeprowadzono prace w baszcie bramnej i południowej w celu udostepnienia dla ruchu turystycznego.

Opis

Zamek w Czersku położony na cyplu nad lewym brzegiem rzeki Wisły zajmuje powierzchnię 1,46 ha. Wzniesiony na planie nieregularnego wieloboku, z cegły w wątku mieszanym na zaprawie wapiennej, na fundamencie z głazów granitowych. Obwód murów składał się z odcinków prostych. Mury ceglane o grubości 1,80 m zachowane do wysokości 6 m od strony północnej i wschodniej. Cała południowo-zachodnia część muru obwodowego nie istnieje, jej przebieg znany jest z fundamentów. Założenie posiada trzy baszty: czworoboczną basztę bramną i dwie okrągłe baszty południową i zachodnią. Baszta bramna ma wysokość 22 m i położona jest przy północnym krańcu kurtyny. Założona na planie prostokąta. Narożniki zewnętrzne z ukośnymi skarpami uskokowymi. Posiada w przyziemiu ostrołukowy, przejazdowy otwór bramny oraz furtę, widoczne miejsca po nieistniejących dziś mostach zwodzonych. Obecnie bramę zamku łączy ze wzgórzem środkowym most murowany na dwóch półokrągłych arkadach, pochodzący z 1972 r. Baszta mieści 4 kondygnacje. Pierwsza dostępna po zewnętrznych drewnianych schodach idących wzdłuż wschodniego ciągu murów, zaopatrzona w przejścia na chodniki murów. Była to jednocześnie „izba wrotnego”. W ścianie południowej znajduje się przedsionek, z którego prowadzą dwa biegi schodów w górę: w ścianie południowej i zachodniej. Te ostatnie prowadzą na drugą kondygnację do izby mieszkalnej, przesklepionej kolebkowo i częściowo otynkowanej. Na wysokości tej kondygnacji w ścianie frontowej znajdują się trzy płytkie ostrołukowe wnęki oraz dekoracja rombowa z cegieł zendrówek. Schody z „izby wrotnego” w ścianie południowej prowadzą bezpośrednio na trzecią kondygnację, obronną, mająca we wszystkich ścianach po trzy okna strzelnicze umieszczone we wnękach. Na ten poziom prowadzą również schody z komnaty na drugiej kondygnacji zaczynające się w ścianie zachodniej. Czwarta kondygnacja dostępna z drabiny posiada również po trzy okna strzelnicze w każdej ścianie. Na elewacji znajdują się otwory po drewnianej hurdycji. Baszta południowa, okrągła, o wysokości 24 m znajduje się w załamaniu murów, niemal całkowicie wewnątrz zamkowego obwodu. Na jej korpusie rysują się blanki pierwotnego poziomu, który nie przekraczał wysokości kurtyn. Aż do tego miejsca baszta nie posiada otworów, wnętrze było dostępne z poziomu chodnika murów. Ściany w przyziemiu mają grubość 2 m, a posadzka wykonana jest z wielkich głazów. Znajdujące się tam pomieszczenie pełnio funkcję więzienia i było dostępne przez otwór w stropie na wysokości 10 m. Ślady po belkach wewnątrz baszty wskazują na niezachowane cztery kondygnacje. Komunikację zapewniają schody w grubości muru, między którymi przerzucono przez środek baszty, w połowie jej wysokości betonowy pomost. Trzecia kondygnacja posiada cztery otwory okienne. Na koronie murów znajduje się chodnik osłonięty parapetem z ośmioma otworami. Ściana zewnętrzna w dolnej partii dekorowana jest wzorem rombowym z zendrówki. Baszta zachodnia, okrągła, znajdująca się bliżej północnego krańca zachodniej kurtyny, bardzo silnie wysunięta na zewnątrz obwodu, prawie stycznie do muru obwodowego. Wysoka na 18,5 m o średnicy 9 m. Pierwotnie posiadała loch w przyziemiu oraz cztery kondygnacje powyżej(obecnie niezachowane), z których pierwsza przesklepiona była rodzajem kopuły po której zostały ślady na wewnętrznych murach. Komunikację zapewniały schody w grubości muru. Z drugiej kondygnacji prowadzi przejście na chodnik murów obwodowych oraz wyjście od strony północno-wschodniej. Trzecia kondygnacja posiada cztery otwory okienne, czwarta - chodnik straży osłonięty parapetem częściowo zachowanym krenelażem. Ślady na elewacji wskazują na istnienie drewnianych hurdycji. Dolna partia baszty dekorowana wzorem rombowym z zendrówek. Dom mieszkalny tzw. „Dom Duży”, usytuowany był przy północnej kurtynie, zachowany jedynie w partii fundamentów. Kaplica zamkowa pw. Św. Piotra, usytuowana była wewnątrz obwodu zamkowego, zachowana jedynie w partii fundamentów.

Zabytek dostępny w godzinach pracy muzeum.

Oprac. Maciej Warchoł, Katarzyna Kosior NID, 12.01.2018 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Jarosław Bochyński (JB).

Rodzaj: zamek

Styl architektoniczny: inna

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_14_BK.185407, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_14_BK.33625