Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

d. zespół pałacowo-obronny - Zabytek.pl

d. zespół pałacowo-obronny


pałac 1. ćw. XVII w. Czemierniki

Adres
Czemierniki, Zamkowa 17

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. radzyński, gm. Czemierniki

Wzniesiony przez bpa Henryka Firleja w XVII w. zespół pałacowo - obronny stanowiący wyjątkowy w skali kraju przykład siedziby magnackiej i fortalicium w typie palazzo in fortezza. Kluczowy element kompozycji urbanistycznej i krajobrazu kulturowego Czemiernik.

Historia

Miasto Czemierniki zostało lokowane na prawie magdeburskim w 1509 r. z inicjatywy ówczesnego właściciela dóbr Mikołaja Firleja z Dąbrowicy. Przed 1624 r. bpa płocki, późniejszy prymas, Henryk Firlej wzniósł tu swoją letnią rezydencję w stylu późnorenesansowej willi włoskiej o palladiańskiej proweniencji. Powstała siedziba w typie palazzo in fortezza, ze wspaniałymi ogrodami włoskimi w obrębie fortecy. W 2. poł XVII w. dobra przeszły do Adama Kazanowskiego, a w latach 80. XVII w. władał nimi król Jan III Sobieski. Pałac, zniszczony wojnami został odbudowany w duchu barokowym w 1. poł. XVIII w. przez kolejnych właścicieli - Stefana i Ignacego Humieckich. Wówczas nakryto pałac wysokim łamanym dachem z barokowymi szczytami, usuwając być może renesansową attykę (?). Izabela Humiecka wniosła Czemierniki Janowi Małachowskiemu, a ich syn Stanisław, marszałek Sejmu Czteroletniego, zapisał je szwagrowi Józefowi Steckiemu oraz nieletniej Aleksandrze Steckiej, która w 1815 r. wniosła Czemierniki Michałowi Radziwiłłowi. Zmodernizowany przez Radziwiłła majątek należał wówczas do najlepszych w kraju. W 1850 r. Czemierniki, zarządzane przez Józefa Kotarbińskiego, odkupił Wincenty Krasiński z Opinogóry (właściciel innej części dóbr czemiernickich, ojciec poety Zygmunta), który w 1852 r. odrestaurował pałac, wieńcząc jego bryłę romantyczną, neogotycką attyką. Po nim majątek przejął wnuk Zygmunt, a następnie wnuczka Maria (Beatrix) - od 1877 r. żona Edwarda Aleksandra Raczyńskiego z Rogalina. Od 1885 r. do II w wojny światowej majątek należał do ich syna Karola Rogera. Podupadające dobra były stopniowo parcelowane, w 1944 r. zostały przejęte na skarb państwa. Po wojnie przez wiele lat w pałacu mieścił się dom dziecka (obecnie własność prywatna).

Opis

Zespół położony na północno-wschodnim krańcu osady, w dolinie rz. Tyśmienicy. Pałac późnorenesansowy, usytuowany w narożu ufortyfikowanego zespołu, od którego oddzielony pierwotnie suchą fosą, a z trzech stron oblany wodami stawu. Jednopiętrowy, podpiwniczony, posadowiony na wysokim oskarpowanym cokole, o zwartej, prostopadłościennej bryle. Zbudowany na rzucie prostokąta, pierwotnie o ściśle symetrycznym, „zarytmetyzowanym” układzie wnętrza, o zróżnicowanej wysokości pomieszczeń w obrębie każdej kondygnacji. Na osi parteru usytuowana reprezentacyjna sień poprzedzona trójprzęsłową loggią (wtórnie zabudowaną), po bokach której dwupokojowe apartamenty z garderobami w układzie amfiladowym i niewielka okrągła klatka schodowa (druga dodana w XIX wieku). Na piętrze układ analogiczny, z obszerną salą nad sienią. Pałac murowany z cegły, otynkowany. Elewacja frontowa (wschodnia) dwukondygnacyjna, siedmioosiowa, z trójosiową partią środkową zaakcentowaną pilastrami oraz wyższymi otworami okiennymi na piętrze i zamkniętymi półkoliście portfenetrami w przyziemiu. Nad wejściem umieszczone tablice z inskrypcjami dotyczącymi czasu budowy i restauracji pałacu: „Firlej postawił czas zrujnował Wincenty Hr. Krasiński restaurował pod zarządem Józefa Kotarbińskiego rok 1852”. Otwory okienne prostokątne, ujęte profilowanymi, kamiennymi opaskami. Na piętrze fasady ozdobione ornamentem plecionkowym, na parterze - wicią roślinną, zwieńczone prostymi gzymsami. Naroża budowli pokryte boniowaniem imitującym ciosy kamienne, pomiędzy kondygnacjami belkowanie doryckie z fryzem tryglifowym, w zwieńczeniu belkowanie z szerokim fryzem z pilasterkami i okulusami. Całość zwieńczona wysoką, neogotycką attyką ozdobioną ostrołukowymi arkadkami. Wewnątrz zachowane nieliczne pozostałości XIX-wiecznego wyposażenia (kominki, posadzka). Oficyna (arsenał ?) późnorenesansowa, parterowa, murowana z cegły, przebudowana z zatarciem cech stylowych. Brama renesansowo-manierystyczna, włączona w zachodnią kurtynę przy bastionie południowym. Trójdzielna, z sienią przejazdową, nad którą ośmioboczne samborze nakryte dachem uskokowym zwieńczonym sterczyną; po bokach dwie izby. Murowana z cegły, otynkowana, sień sklepiona kolebką z lunetami. Otwór bramny od frontu zwieńczony wyłamującym się belkowaniem obeliskami ujętymi w spływy wolutowe. Fortyfikacje bastionowe w stylu starowłoskim, składające się z bastionów i kurtyn. Zbudowane z kamienia polnego i cegły. Wewnątrz pozostałości dawnego ogrodu.

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz, własność prywatna

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 09-06-2015 r.

Rodzaj: pałac

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_06_ZE.2286, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_ZE.28719