Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

baszta - Zabytek.pl

baszta


architektura obronna XIV w. Czchów

Adres
Czchów

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. brzeski, gm. Czchów - miasto

Zakonserwowane relikty zamku typu wyżynnego, którego głównym członem była wolno-stojąca, cylindryczna wieża.

Historia

Rezultaty prac badawczych dowodzą, że zamek zbudowano na przełomie XIII/XIV w., a jego fundatorem był zapewne Wacław II. Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi dopiero z roku 1356. Wspomniano wówczas burgrabiego czchowskiego Imrama. Warownia z pewnością ubezpieczała istniejącą tu komorę celną. Prócz militarnych funkcji zamek spełniał także zadania centrum administracyjnego i sądowniczego. Najprawdopodobniej w zamku zatrzymywali się monarchowie, których obecność w Czchowie poświadczają źródła pisane. Pod koniec XIV w. zamek i miasto zostało wydzierżawione Melsztyńskim. W ich rękach pozostawało aż do początku XVI w. W 1527 r. tenutariuszem Czchowa został Seweryn Boner, a w 1563 r. miasto i zamek przeszedł w ręce Anny Sieniawskiej, żony Spytka Jordana z Zakliczyna. Najprawdopodobniej już w XVI w. warowna budowla przestała pełnić swe funkcje, gdyż nie wymienia jej już lustracja z 1564 r.

Opis

Relikty zamku są położone na wzgórzu zwanym Basztą, leżącym w południowej części miasta, na lewym brzegu Dunajca. Warowną budowlę wzniesiono na krańcu skalistego cypla odciętego od zaplecza głębokim obniżeniem, zapewne wydrążoną fosą. Odsłonięte relikty zamku zostały zakonserwowane w formie trwałej ruiny. Głównym członem warownego założenia jest cylindryczna wieża wzniesiona z dobrze obrobionych kamieni piaskowcowych. Jej górna partia, niedawno nadbudowana, jest oktagonalna. Odtworzono ponadto mur obwodowy, biegnący po krawędzi wzgórza z przystawioną od północy basztą bramną. Eksponowane są również relikty ścian budowli mieszkalnych, przylegających do muru obwodowego.

W świetle wyników rozpoznań archeologiczno-architektonicznych najstarszym elementem zamku, datowanym na przełom XIII/XIV w., była cylindryczna wieża wzniesiona w południowo-zachodniej części plateau cypla. Jej średnica w fundamentowej partii wynosi 12,5 m, a wysokość, przed nadbudową, sięgała 20 m. Wolno-stojącą wieżę otaczał najprawdopodobniej drewniany częstokół. W drugiej fazie, przypadającej na XIV w., wzniesiono mur obwodowy o grubości czterech łokci (2,4 m), biegnący po krawędziach wzgórza i zakreślający swym narysem wydłużony wielobok. Wejście do wnętrza zamku prowadziło od strony północno-zachodniej przez szyję bramną lub niewielką basztę, przystawioną do muru obwodowego. W ramach trzeciej fazy, datowanej jeszcze na XIV w., zbudowano wypełniający północno-wschodnią kurtynę zamku podpiwniczony dom, jednotraktowy, podzielony na dwa pomieszczenia. Od południa przylegała prostokątna w rzucie sień, pełniąca zapewne również funkcję klatki schodowej. Wejście do części piwnicznej prowadziło od strony dziedzińca poprzez gotycki portal kamienny, odkryty w trakcie badań. W kolejnej fazie, datowanej na XV w. przebudowano wjazd do zamku. Wykorzystując elementy dawnej konstrukcji, wzniesiono basztę bramną. Na przełomie XV i XVI w. do budynku mieszkalnego dostawiono od południa podłużne skrzydło z kamienną posadzką na parterze. Wzniesiono też przy wieży małą przybudówkę, której ściany oparto o wewnętrzne lico muru obwodowego. Nie wiemy, kiedy została podwyższona wieża w formie ośmiobocznej nadbudowy. Ta wieńcząca wieżę kondygnacja była zapewne wyposażona w strzelnice, których śladowe relikty odkryto w trakcie badań architektonicznych.

Obiekt dostępny przez cały rok.

Oprac. Stanisław Kołodziejski, OT NID w Krakowie, 25.10.2014 r.

Rodzaj: architektura obronna

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_BL.45417, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_BL.41056