Kościół św. Wawrzyńca stanowi jeden z najstarszych drewnianych obiektów w północnej części województwa, wchodzący w skład Szlaku Architektury Drewnianej woj. śląskiego, spinając pętlę częstochowską. Dodatkowo o wyjątkowej wartości świątyni świadczy oryginalna, niemal niezmieniona przez wieki forma oraz cenne wyposażenie wewnętrzne.

Historia

Wzniesiony w 1631 roku przez cieślę Walentego Ruraya z Pyskowic, kościół pw. św. Wawrzyńca stanowi pierwszy obiekt sakralny na terenie wsi. Budynek zachował się do dzisiaj w niemal niezmienionej formie, jedyny wtórny element stanowi zlokalizowana od zachodu kruchta powstała przypuszczalnie w XIX wieku. Pomimo niemal 400-letniej historii kościół erygowano dopiero 4 października 1977 r. dekretem biskupa częstochowskiego, po wydzieleniu go z parafii w Koziegłowach. Obiekt krótko pełnił funkcję parafii, większość nabożeństw odprawiano w nowej kaplicy wybudowanej przy plebanii w 1983 r. w centrum miejscowości. Obecnie świątynia pełni rolę pomocniczą, jako kościół filialny. Do wykonywania codziennej posługi wykorzystywany jest natomiast nowy, wzniesiony w latach 90. XX w. kościół par. pw. Matki Boskiej Królowej Polski. Do dzisiaj brak jest szczegółowych badań kościoła, a w związku, z czym danych dotyczących historii budowlanej obiektu. Pierwsze informacje odnośnie remontu świątyni pochodzą z lat 1951-1958 i odnoszą się do gruntownej restauracji kościoła podjętej z inicjatywy ówczesnego proboszcza ks. Wacława Kałuskiego. Szereg prac obejmował m.in. założenie instalacji odgromowej (1951), kompleksowe prace w obrębie dachu w tym wymianę gontu oraz kilku zniszczonych krokwi (1955), oszalowanie ścian zewnętrznych (1956). W 1957 roku przeprowadzono liczne prace konserwatorskie skupione w obrębie wnętrza i wyposażenia świątyni to właśnie wtedy odnowiono ołtarz główny oraz boczne.

Opis

Kościół p.w. św. Wawrzyńca usytuowany jest przy drodze, na pn.-wsch. krańcu wsi. Malowniczo położona wśród pól świątynia znajduje się na niewielkiej działce, otoczonej murowanym ogrodzeniem z głównym wejściem od strony ul. Świętego Wawrzyńca oraz dwoma pomocniczymi bramkami od pn. i pd. Krajobrazowy charakter miejsca podkreśla dodatkowo wiekowa zieleń wysoka nasadzona w formie opaski wokół kościoła, na terenie nieczynnego cmentarza.

Wzniesiona na planie zbliżonym do prostokąta świątynia składa się z dwóch zasadniczych części: krótkiej kwadratowej nawy, do której od wschodu przylega prostokątne, zamknięte trójbocznie, węższe prezbiterium. Bryła obiektu wzbogacona jest dodatkowo o niewielką wzniesioną na planie wydłużonego prostokąta zakrystię przylegającą do pn. boku prezbiterium oraz XIX-wieczną kruchtę poprzedzającą nawę od zachodu. Kościół jest orientowany, ustawiony na kamiennej podmurówce, jednonawowy, wykonany w konstrukcji sumikowo-łątkowej z drewna modrzewiowego. Główna część świątyni nakryta jest dachem siodłowym z wydatnym okapem, za wyjątkiem zakrystii z dachem pulpitowym. Nad nawą w części wschodniej znajduje się sześcioboczna sygnaturka zwieńczona hełmem. Wejście główne przez kruchtę zlokalizowane jest na osi nawy w części zachodniej, dwa dodatkowe wejścia zlokalizowane są centralnie w jej pn. i pd. elewacji. Wejście do zakrystii połączonej komunikacyjnie z prezbiterium znajduje się w jej zach. elewacji. Komunikację z poziomem chóru zapewniają zlokalizowane w pn. zach. narożniku nawy jednobiegowe schody. Elewacje zewnętrzne są proste, pozbawione detalu zdobniczego, na całej długości szalowane gontem, wszystkie jednoosiowe z wyjątkiem południowej, czteroosiowej. Przestrzeń nawy oddzielona jest od prezbiterium prostokątną tęczą zbudowaną w oparciu o dwie belki tworzące wykrój ostrołukowy, z rzeźbami Chrystusa Ukrzyżowanego, św. Sebastiana oraz Wawrzyńca, wykonanymi w stylistyce ludowej. Chór muzyczny o prostej formie wspartej na dwóch słupach znajduje się w zachodniej części nawy. Wewnątrz proste, drewniane stropy belkowe, na uwagę zasługują trzy najstarsze portale wkomponowane symetrycznie w ściany zewnętrzne nawy o charakterystycznych nadprożach w formie dwułucza. Wnętrze utrzymane w stylu barokowym na uwagę zasługuje późnorenesansowy ołtarz główny z XIX-wiecznym obrazem św. Wawrzyńca, liczne gotyckie rzeźby stanowiące ozdobę ołtarzy bocznych (szczególnie liczne w ołtarzu lewym) oraz późnorenesansowa ambona.

Obiekt dostępny jedynie z zewnątrz, otwierany w czasie mszy.

Oprac. Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 27-11-2015 r.