W 1772 r. Frysztak znalazł się w zaborze austriackim, był to okres ożywienia handlu i rzemiosła. Niestety na początku XIX w. miasto dotknęła epidemia cholery i pożar. Żydzi przenieśli się wtedy na puste place po spalonych domach na rynku, a w 1810 r. zbudowali murowaną synagogę.

W 1838 r. we Frysztaku mieszkało 657 Żydów. Kahał utrzymywał wówczas szpital dla ubogich, a w mieście działały żydowskie stowarzyszenia, takie jak Gemilut Chesed, czy bractwo pogrzebowe Chewra Kadisza. Przy synagodze znajdowała się żydowska biblioteka oraz szkoła Talmud-Tora. W 1890 r. w pożarze miasta spłonęło 39 domów żydowskich, w tym drewniana, stara synagoga, cheder i szpital dla ubogich. Od 1892 r. Żydzi pełnili funkcję wiceburmistrzów miasta.

Pod koniec XIX w. w miejscowości doszło do zamieszek o charakterze antyżydowskim, kiedy w trakcie dnia targowego chłopi z okolicznych wsi zaatakowali Żydów. Podobna sytuacja miała miejsce w 1918 roku. Grupa licząca wówczas ok. 300 chłopów z okolicznych wsi, napadła na miasteczko, dopuszczając się przede wszystkim rabunku mienia żydowskiego. W 1919 r., w wyniku posądzenia o mord rytualny, kilkunastu Żydów zostało pobitych.

W okresie międzywojennym Żydzi posiadali we Frysztaku dwie synagogi, bet midrasz, szkołę Talmud-Tora. Spośród organizacji politycznych największy wpływ miała ortodoksyjna Aguda. W 1921 r. żyło tu 1010 Żydów, a do 1939 r. liczba ta wzrosła do ok. 1,4 tys. osób. Ostatnim rabinem był Chaim Baruch Halberstam, rodem ze słynnej rodziny cadyków z Nowego Sącza.

Po wybuchu II wojny światowej Frysztak został zajęty przez Niemców. W drugi dzień święta Nowego Roku (Rosz ha-Szana) okupanci zastrzelili kilku Żydów modlących się w synagodze i podpalili znajdujący się tam księgozbiór. Innych zamordowali na drodze do Strzyżowa; pochowano ich na pobliskim cmentarzu katolickim.

Niemcy powołali Judenrat oraz policję żydowską. W 1941 r. na przedmieściach miasta Frysztaku powstał niemiecki nazistowski obóz pracy, przeznaczony początkowo dla Żydów z Warszawy. Więźniowie zmuszani byli pracy przy budowie bocznicy kolejowej z Wiśniowej do Stępiny, gdzie powstawał tunel.

W 1942 r. Niemcy utworzyli we Frysztaku getto. Zlikwidowali je jeszcze w tym samym w 1942 r., wywożąc i mordując ponad 850 osób (głównie kobiety, dzieci i starców) w lesie w Warzycach. Kolejną grupę rozstrzelano w lesie w Krajowicach, a pozostałych Żydów wysłano do getta w Jaśle, a stamtąd do niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Bełżcu. Ostatnich 35 więźniów, którzy porządkowali opustoszałe getto, Niemcy wysłali do getta w Przemyślu. Zagładę przeżyło prawdopodobnie 20 Żydów z Frysztaka.

Opis

Starszy z dwóch cmentarzy żydowskich we Frysztaku powstał prawdopodobnie w XVII wieku. Świadczył o tym nagrobek z datą 1650 r., który znajdował się tutaj przez II wojną światową.  Nekropolia położona obecnie na zboczu, nieopodal rynku, pomiędzy ul. Franciszka Gołębiowskiego a Parkową. Współcześnie część historycznego obszaru mogą obejmować działki prywatne.

Na terenie cmentarza zachowało się ok. 30 macew z piaskowca, często w bardzo złym stanie. Nagrobki uległy zniszczeniu podczas II wojny światowej oraz z powodu obsunięcia gruntu. Na uwagę zwraca mogiła Ester Etel Elbaum, córki wielkiego cadyka Elimelecha z Leżajska, która zmarła w 1800 roku. Jest ona ogrodzona metalowym płotem, a z jej środka wyrasta drzewo.  

Oprac. Magda Lucima

Właściciel praw autorskich do opisu: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.