Według spisu z 1756 r. na terenie gminy żydowskiej mieszkało 1228 Żydów, którzy dysponowali  mykwą, szpitalem, własną rzeźnią i bet midraszem.

Na przełomie XVIII i XIX w. miasto stało się znaczącym ośrodkiem chasydyzmu, miejscem działalności cadyków Jehoszuy Heszela i Jaakowa Cwiego Jalisza. W I połowie XIX w. miał tu swój dwór cadyk Cwi Elimelech Szapiro, założyciel dynastii cadyków dynowskich.

W II połowie XIX w. w miejscowości pojawiły się niewielkie zakłady przemysłowe, takie jak browar, rafineria ropy naftowej czy wytwórnia steryny i świec. W 1900 r. liczebność gminy żydowskiej wzrosła do 2066 osób, przy czym w samym Dynowie mieszkało 1409 Żydów. Kahał pod swoim zarządem posiadał dwie synagogi, dom dla nieuleczalnie chorych i dwa cmentarze. Od 1895 r. istniało Towarzystwo Kredytowe.

Wybuch I wojny światowej oraz emigracja zarobkowa do Ameryki spowodowały znaczny spadek liczebności ludności żydowskiej. Na dodatek w 1919 r. Dynów utracił prawa miejskie (odzyskał je dopiero w 1946 roku). W 1921 r. kahał, obejmujący także 18 okolicznych wsi, liczył 1273 Żydów. W okresie międzywojennym w miejscowości działały trzy synagogi, w tym jedna murowana. Funkcjonowały Bank Ludowy, należący do Związku Żydowskich Towarzystw Spółdzielczych, Cech Zjednoczonych Rzemieślników Żydowskich, Stowarzyszenie Rękodzielników Żydowskich „Jad Charuzim” oraz klub sportowy Makabi. Istniała szkoła Talmud-Tora dla chłopców oraz Bet Jaakow dla dziewcząt. Wśród partii politycznych największe wpływy miała ortodoksyjna Aguda.

Po wybuchu II wojny światowej, w drugi dzień święta Nowego Roku (Rosz ha-Szana), Dynów został zajęty przez Niemców. Żołnierze spalili wtedy część Żydów w jednej z synagog, a innych zamordowali m.in. przy ul. Podgaj, w lesie Żurawiec oraz na miejscowym cmentarzu. Wśród ofiar znaleźli uciekinierzy z Krosna, Jasła, Gorlic i Nowego Sącza. W 1940 r. Niemcy wysadzili w powietrze synagogę murowaną, a jej gruz wraz z nagrobkami z cmentarzy użyli do utwardzania dróg.

W 1940 r. Niemcy zebrały ok. 1,5 tys. Żydów, głównie kobiety, osoby starsze oraz dzieci, które zmusiły do przedostania się na drugą stronę Sanu, do sowieckiej strefy okupacyjnej. Wiele osób podczas przeprawy utonęło. W mieście pozostały jedynie dwie rodziny żydowskie, które padły ofiarami Zagłady, tak samo, jak Żydzi, którym udało się ukryć w okolicznych wsiach. Okupację niemiecką przeżyło prawdopodobnie ok. 200–250 osób z Dynowa, które pozostały na terenie zajętym przez ZSRR.

Opis

W Dynowie pod zarządem gminy żydowskiej znajdowały się dwa cmentarze. Starszy powstał prawdopodobnie w XVII w. lub na początku XVIII w., na tzw. Zabramiu, przy obecnej ul. Piłsudskiego, ok. 100 m na północ od skrzyżowania z ul. Wuśki (działka nr 5388). Nekropolia ta została prawie całkowicie zniszczona w czasie II wojny światowej oraz w okresie powojennym, kiedy pełniła funkcję placu zabaw. Pod koniec XX w. dzięki staraniom rabina Mendla Reichberga cmentarzowi przywrócono funkcję sakralną, a teren otoczono metalowym ogrodzeniem na podmurówce.

W 2010 r. w zbiorowym grobie przy bramie złożono szczątki 12 Żydów zamordowanych podczas II wojny światowej w Manasterzu. Współcześnie nie zachowały się jakiekolwiek oryginalne nagrobki, jedynie dwie macewy oparte o ogrodzenie oraz dwa ohele. Pierwszy z nich znajduje się w głębi i kryje grób Jehoszuy, syna Arie Lejba. Natomiast drugi, znacznie większy, zawiera groby cadyków: Dawida Szapiry, Jeszaji Naftalego Herca Szapiry oraz Cwiego Elimelecha Szapiry i jego żony Chany Mindel.

Oprac. Magda Lucima

Właściciel praw autorskich do opisu: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.