cmentarz żydowski - Zabytek.pl
Adres
Złotów, Jerozolimska
Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. złotowski, gm. Złotów (gm. miejska)
Znajduje się po południowej stronie ul. Jerozolimskiej, na wzniesieniu zwanym Żydowską Górą (niem. Judenberg).
Historia
Data założenia cmentarza nie jest znana. Pierwsze wzmianki o jego istnieniu pochodzą z 1690 roku. Cmentarz był wzmiankowany w przywileju nadanym Żydom przez Augustyna i Marcina Działyńskich w 1736 roku.
W latach 20. XX w. cmentarz składał się z tzw. starej i nowej części. Znajdowały się na nim nagrobki wykonane z granitu, piaskowca, żeliwa i drewna. Nagrobki zniszczone lub przemieszczone względem miejsca pochówku były złożone w formie piramidy. Przy cmentarzu znajdował się budynek, pełniący przypuszczalnie funkcję domu przedpogrzebowego i stróżówki oraz wozownia dla karawanu.
Cmentarz uległ daleko posuniętej dewastacji po dojściu nazistów do władzy oraz w kolejnych dekadach. Nagrobki użyto do prac budowlanych. W wyniku zniszczeń z naziemnej części cmentarza pozostał tylko starodrzew dębowy.
Obiekt nie był wyszczególniany w spisach cmentarzy żydowskich sporządzonych przez Urząd Wojewódzki w Pile w latach 1983 i 1986. W karcie ewidencyjnej cmentarza z 1989 r. wykazano brak nagrobków, ogrodzenia, bramy oraz zabudowań cmentarnych.
W 1998 r. podczas prac drogowych na ul. Wańkowicza i ul. Reymonta odnaleziono część macew. Dzięki Stowarzyszeniu Miłośników Złotowa fragmenty nagrobków zabezpieczono w Muzeum Ziemi Złotowskiej. W 2002 r. macewy zostały wykorzystane do budowy lapidarium nawiązującego formą do kopca, przed którym umieszczono poziomą tablicę z napisem w językach polskim, niemieckim i hebrajskim: „Na wieczną pamiątkę ten pagórek został wzniesiony z kamieni starych grobów, by zachować honor tych, dla których pomniki postawiono”. Muzeum Ziemi Złotowskiej sporządziło inwentaryzację nagrobków.
Opis
Teren cmentarza jest nieogrodzony, jego granice są nieczytelne. Właścicielem cmentarza jest Gmina Złotów. Obiekt jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków, nie figuruje w rejestrze zabytków nieruchomych województwa wielkopolskiego.
W 2022 roku na dzięki współpracy władz miasta Zakroczym i Narodowego Instytutu Dziedzictwa oznaczono cmentarz pamiątkową tablicą w ramach programu „Oznakowanie cmentarzy żydowskich na terenie RP”.
Oprac. Krzysztof Bielawski
Rodzaj: cmentarz żydowski
Forma ochrony: Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_CM.95490