Bardzo szybki rozwój liczebny społeczności nastąpił w latach 30. i 40. XIX wieku. W 1847 r. w Piszu mieszkało 26 rodzin żydowskich, liczących w sumie 162 osób, posiadających obywatelstwo pruskie. Stąd można wnioskować, iż miasteczko zamieszkiwali także Żydzi polscy, posiadający obywatelstwo rosyjskie, przebywający czasowo w Prusach.

W 1847 r. w Piszu rozpoczął się proces zawiązywania gminy wyznaniowej, która zgodnie z zaleceniem landrata, objęła swoim zasięgiem teren całego ówczesnego powiatu jańsborskiego. Ostateczne utworzenie gminy nastąpiło w 1854 r. Z pewnością już wówczas istniał także cmentarz wyznaniowy. Gmina uchodziła za stosunkowo zamożną, utrzymując z własnych środków synagogę, zbudowaną najprawdopodobniej w 1864 r.

Z zachowanych danych wynika, że społeczność swój największy rozwój osiągnęła w połowie XIX w. (ponad 160 osób), a mimo kryzysu w połowie lat 80. XIX w. pozostała stosunkowo liczna (ponad 140 osób). Najprawdopodobniej ubytki emigracyjne były rekompensowane napływem Żydów z Polski. Piscy Żydzi trudnili się tradycyjnie przede wszystkim prowadzeniem sklepów oraz handlem. Stanowili ważny element funkcjonowania lokalnej gospodarki, zwłaszcza w zakresie handlu. Do Pisza przybywali także polscy Żydzi, przede wszystkim z północnego Mazowsza, którzy za granicą szukali szans na lepsze życie. Trudnili się przede wszystkim handlem oraz rybołówstwem.

Piscy Żydzi wrastali coraz bardziej we wschodniopruskie społeczeństwo, czując się lojalnymi obywatelami Prus, a później Niemiec. Na frontach I wojny światowej poległo pięciu żydowskich mieszkańców Pisza. W 1920 r. głosowali w plebiscycie za Niemcami – przeciwko Polsce.

W 1932 r. w skład gminy synagogalnej w Piszu wchodziło 195 Żydów (3,1% mieszkańców); było pośród nich 30 płatników składki. W skład jej majątku wchodziła synagoga pod adresem Lycker Straße 7, cmentarz, mykwa i ubojnia rytualna. Nauczanie religii obejmowało 42 dzieci.

Gwałtowny wzrost nastrojów i zachowań antyżydowskich nastąpił po dojściu do władzy NSDAP. Jednymi z najłagodniejszych szykan były bojkot sklepów i zakładów żydowskich, zastraszanie kupujących „u Żyda”, wybijanie szyb, nie obywało się bez wyzwisk i obelżywych napisów na sklepach i murach. Wkrótce Żydzi, tak jak w całych Niemczech, zaczęli być usuwani z życia publicznego i gospodarczego. Załamanie nastąpiło na przełomie lat 1935 i 1936 roku.

W listopadzie 1936 r. w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen osadzono Bernharda Bischburga, który zmarł tam w styczniu następnego roku. Wielu członków społeczności, aby uniknąć podobnego losu uciekało przede wszystkim do Berlina.

Siedemdziesiąt sześć osób związanych z Piszem poprzez urodzenie bądź zamieszkanie znajduje się wśród ofiar Zagłady. Były one deportowane z miejsc zamieszkania lub częściej ukrywania się, do gett w Mińsku, Theresienstadt, Łodzi, Rydze, Kownie, Warszawie, Izbicy, Bełżycach, Piaskach oraz do obozów Auschwitz, Treblinka, Sobibór, Raasiku, Stutthof. Zagładę przeżyli m.in. członkowie rodzin Bischburg, Fischer, Gronovitz, Gross, Lakritz, Markiewicz, Michalowski, Taubenschlag, Toller. Mieszkają do dziś w Izraelu, Chile, Urugwaju, Stanach Zjednoczonych.

Opis

Cmentarz żydowski w Piszu znajduje się przy ul. Parkowej. Jego lokalizację potwierdza szereg historycznych niemieckich map topograficznych w skali 1:25000, m.in. Preussische Uraufnahme Johannisburg (1868), Messtischblatt ark. 2396 (1921),  Messtischblatt ark. 2396 (korekta 1929).

Cmentarz powstał w XIX wieku. Jego istnienie jest potwierdzone w 1854 roku. Powstał na południe od miasta, przy skrzyżowaniu dróg polnych, z których jedna stanowi przedłużenie dzisiejszej ul. Parkowej, druga – prowadzi w kierunku wschodnim, ku rzece Pisie. Jego powierzchnia wynosiła ok. 0,4 ha. Posiadał trwałe ogrodzenie, osadzone na metalowych słupkach.

Cmentarz został zdewastowany w czasach rządów nazistów w Niemczech. Do połowy lat 90-tych XX w. w środkowej części nekropolii znajdowała się ostatnia macewa Leisera Radinowskiego z inskrypcjami w języku hebrajskim oraz niemieckim: Hier ruht in Gott mein lieber Mann, unser guter unvergesslicher Vater Leiser Radinowski, geb. 13 Aug. 1850, gest. 20 Sept. 1926 („Tutaj spoczywa w Bogu mój ukochany mąż, nasz dobry i niezapomniany ojciec Leiser Radinowski, ur. 13 sierpnia 1850 r., zm. 20 września 1926 r.”).

Wygląd cmentarza zmienił się w maju 2023 r., gdy dzięki staraniom miejscowych społeczników, na jego teren powróciło kilkadziesiąt fragmentów macew, tworząc swoiste lapidarium.

W 2023 r. nekropolia została oznakowana w ramach programu „Oznakowanie cmentarzy żydowskich na terenie RP” przez Narodowy Instytut Dziedzictwa we współpracy w władzami miasta Pisz.