cmentarz żydowski - Zabytek.pl
Adres
Rejowiec, Dąbrowskiego
Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. chełmski, gm. Rejowiec - miasto
W ciągu XIX w. Żydzi stali się największą grupą etniczno-wyznaniową w Rejowcu. W 1904 r. doszło do rozruchów o charakterze antysemickim. W 1915 r. osada została spalona przez wycofujące się wojska rosyjskie. Gminę żydowską w Rejowcu połączono wówczas z gminą w Siedliszczu.
W 1920 r. w Rejowcu mieszkało 2506 Żydów. W okresie międzywojennym funkcjonowała synagoga, dom modlitwy, mykwa oraz szkoła religijna. Rosła pozycja ugrupowań syjonistycznych. W otoczeniu potęgowały się zaś postawy antysemickie, co znalazło wyraz w kolejnych incydentach w latach 30. XX wieku.
Podczas II wojny światowej Rejowiec znalazł się pod okupacją niemiecką. W 1940 r. Niemcy powołali Judenrat, a następnie utworzyli getto. Obejmowało ono rejon ulic Niecałej i Zacisze oraz zachodnią część rynku pomiędzy ul. Reja i Zwierzyńskiego. W 1941 r. znaleźli się w nim też Żydzi z Lublina i Krakowa. Byli oni przymusowo zatrudniani m.in. do pracy na roli w majątku Budnych, a także w tartaku w Zawadówce. W tym samym roku Niemcy spalili na rynku księgi religijne oraz zniszczyli synagogę i dom modlitwy. W 1942 r. większość więźniów getta trafiła do niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Sobiborze, a pozostałych przeniesiono do obozu pracy w Krychowie. Po wysiedleniu polskich Żydów, getto w Rejowcu zostało przekształcone w getto tranzytowe dla Żydów z zachodniej Europy, m.in. z Czech i Słowacji, a także z Węgier i Niemiec. Ostateczna likwidacja getta miała miejsce w 1943 roku. Żydów wywieziono wówczas do niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego na Majdanku; ostatnie 16 osób Niemcy zamordowali w 1944 r., gdy do miejscowości zbliżał się już front. Po zakończeniu II wojny światowej powróciła tutaj grupa ocalonych Żydów, jednak większość wkrótce wyemigrowała.
Cmentarz żydowski w Rejowcu znajduje się przy ul. Sportowej, na jej charakterystycznym skręcie pod kątem prostym, naprzeciwko cmentarza katolickiego. Mimo znacznej obecnie powierzchni (1,44 ha), historycznie był jeszcze większy; część zajęła współczesna zabudowa jednorodzinna.
Cmentarz został założony na przełomie XVIII i XIX wieku. Ostatnie powiększenie nastąpiło 24.05.1933 roku. Został niemal całkowicie zniszczony przez Niemców w okresie okupacji podczas drugiej wojny światowej. Nagrobki zużyto jako płyty chodnikowe. Niemcy dokonywali tu zbrodni ludobójstwa na Żydach. W latach 50. XX w. teren cmentarza zaorano i obsiano żytem. W miejscu gdzie znajdowały się masowe groby powstały ogródki działkowe.
Uporządkowanie cmentarza nastąpiło w 2003 roku. Staraniem rodziny Mordechaja i Sary Pechterów z Baltimore powstało metalowe ogrodzenie z furtką. Z fragmentów rozbitych macew wybudowano pomnik, upamiętniający ofiary Zagłady. Uroczystość otwarcia cmentarza odbyła się 19 sierpnia 2003 roku. Wzięli w niej udział dawni mieszkańcy Rejowca, przebywający obecnie w Izraelu.
Obecnie jedynym obiektem na cmentarzu jest wspomniany pomnik-lapidarium w formie zbliżonej do trzech macew. Według informacji pozyskanej podczas wizji NID w 2018 r. fragmenty kilkunastu macew znajdują się na posesji jednej z rodzin zamieszkującej Rejowiec. Teren cmentarza jest doraźnie pielęgnowany poprzez koszenie i wypalenie części traw i chwastów.
Oprac. Magda Lucima
Właściciel praw autorskich do opisu: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.
Rodzaj: cmentarz żydowski
Forma ochrony: Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_CM.8801