W I poł. XIX w. w Krasnobrodzie rozwijał się dynamicznie ruch chasydzki. Działało wtedy tu kilka domów modlitwy, gromadzących zwolenników cadyków z Radzynia, Turzysk, Góry Kalwarii i Bełza. Liczebność Żydów w mieście wzrosła po zniesieniu zakazu osiedlania się w pasie przygranicznym, obowiązującym w latach 1822–1862.

W trakcie trwania wojny polsko-bolszewickiej (1919–1921) miały miejsce wystąpienia skierowane przeciwko ludności żydowskiej. W tym czasie oddziały z sowieckiej Ukrainy dokonały brutalnego ataku i grabieży mienia.

W okresie międzywojennym w Krasnobrodzie funkcjonowała synagoga, 2 domy modlitwy, mykwa, rzeźnia rytualna oraz cmentarz. Działały też liczne chedery, dwie szkoły prywatne, organizacje młodzieżowe oraz instytucje charytatywne. Charakterystycznym dla tego okresu zjawiskiem stała się emigracja o charakterze ekonomicznym. Wyjeżdżano głównie do Palestyny i Ameryki Południowej.

Po wybuchu II wojny światowej, w wyniku bombardowania spłonęła znaczna część Krasnobrodu. Miasto znalazło się następnie pod okupacją niemiecką. Wojska niemieckie wielokrotnie dokonywały egzekucji na ludności polskiej i żydowskiej. Żydzi podlegali nakazowi pracy przymusowej, m.in. przy asfaltowaniu dróg oraz budowie fortyfikacji wzdłuż granicy ze Związkiem Sowieckim. Prawdopodobnie na początku 1941 r. na polecenie Niemców powstał Judenrat. Utworzono getto, do którego trafili także żydowscy uchodźcy z Łodzi, Włocławka i Zamościa. Likwidacja getta przez Niemców rozpoczęła się w 1942 r., kiedy większość więźniów przewieziono pociągami do niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Bełżcu. Żydzi, którym udało się uciec, zginęli podczas podpalenia budynków getta albo zostali rozstrzelani. W 1943 r. okupanci zniszczyli synagogę i oba cmentarze.

Opis

Kahał żydowski w Krasnobrodzie posiadał dwa cmentarze, z których starszy został prawdopodobnie założony w II poł. XVI w. i działał do końca XVIII wieku. Zastąpiła go na początku XIX w. nowa nekropolia, położona na południe od miejscowości.

Tzw. nowy cmentarz żydowski w Krasnobrodzie znajduje się na porośniętym lasem wzniesieniu przy ul. Kościuszki. Był użytkowany do czasów okupacji niemieckiej podczas drugiej wojny światowej, kiedy to został zniszczony przez Niemców, a macewy użyte jako budulec dla dróg i budynków. Do dziś zachowało się kilkanaście fragmentów macew i cokołów, bardzo zniszczonych; ok. 4–5 nosi ślady nieczytelnych inskrypcji. Z pewnością jest ich więcej wśród trudniej dostępnych zakątków roślinności.

Oprac. Magda Lucima

Właściciel praw autorskich do opisu: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.