W 1830 roku w Skorogoszczy mieszkało 16 Żydów (3% ogółu mieszkańców), natomiast w 1845 roku liczba ta spadła do 14. Społeczność była na tyle miała, że nie powstała tu gmina synagogalna. W 1861 roku liczba Żydów w Skorogoszczy zmalała do 7, a w 1925 roku w Skorogoszczy pozostało jedynie dwóch. W latach 30. XX wieku nie odnotowano już żadnych wyznawców judaizmu.

Opis

Cmentarz żydowski w Skorogoszczy istniał już na początku 1837 roku. Ulokowano go na niewielkim wzgórzu, położonym na południowy wschód od centrum miasta, na zachód od szosy do Opola oraz na wschód, w bliskiej odległości od polnej drogi do wsi Niwa. Obecnie cmentarz znajduje się przy współcześnie wytyczonej ulicy Leśnej, w otoczeniu zabudowy jednorodzinnej. Położona na planie prostokąta nekropolia o powierzchni 0,4 ha otoczona była pierwotnie ogrodzeniem, prawdopodobnie murowanym. Na jej terenie nie istniały żadne zabudowania.

Początkowo miejscowa społeczność żydowska użytkowała cmentarz w Brzegu. Pierwszą udokumentowaną osobą pochowaną w Skorogoszczy był najemny karczmarz Abraham Friedländer, zmarły 6 marca 1837 roku w wieku 75 lat. Trudno jednoznacznie stwierdzić, ile łącznie spoczęło tu wyznawców judaizmu oraz do kiedy cmentarz służył jako miejsce grzebalne. Najpóźniejszy znany dzisiaj ze źródeł pisanych pochówek miał miejsce pod koniec 1859 roku; pogrzebano wówczas martwo narodzone 22 listopada dziecko (płeć nieznana) karczmarza Louisa Beihofa z Lewina.

4 lipca 1939 roku nieużytkowana nekropolia przeszła na własność Zrzeszenia Żydów w Niemczech, a 10 czerwca 1943 roku została zajęta przez gestapo i oddana w zarząd okręgowemu urzędowi skarbowemu. Do czerwca 1940 roku nie odnotowano na niej żadnych zniszczeń. Pod koniec II wojny światowej w zachodniej, niegrzebalnej części cmentarza zbudowano istniejący do dzisiaj bunkier, który był częścią fortyfikacji polowej niemieckiej obrony. Na przełomie stycznia i lutego 1945 roku na terenie cmentarza doszło do walk pomiędzy wojskami niemieckimi i radzieckimi, co bez wątpienia negatywnie wpłynęło na stan jego zachowania.

Po II wojnie światowej pozostawiony bez opieki cmentarz ulegał stopniowej degradacji, stanowiąc dla okolicznej ludności miejsce wydobywana piasku do celów budowlanych, co znacznie wpłynęło na deformację gruntu. Obecnie teren nekropolii jest nieogrodzony, zaniedbany, porośnięty drzewami

i bujną, zdziczałą roślinnością. W jej obrębie zachowały się zaledwie przyziemne partie kilku nagrobków z piaskowca. Fragment jednego nagrobka przechowywany jest w miejscowej Izbie Pamięci.

Oprac. Sławomir Pastuszka

Właściciel praw autorskich do opisu: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.