Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

miasto - Zabytek.pl

miasto


układ przestrzenny 1348 r. Ciężkowice

Adres
Ciężkowice

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. tarnowski, gm. Ciężkowice - miasto

Zachowany lokacyjny układ urbanistyczny. Tradycyjna, przyrynkowa zabudowa drewniana.

Historia

Miasto usytuowane na Pogórzu Ciężkowickim, w bogato ukształtowanym krajobrazie rolniczym. Dominuje nad doliną Białej. Mozaika pól, perspektywa doliny rzeki, pagórkowate otoczenie oraz urozmaicone elementy pokrycia (lasy, skały, bogactwo form kulturowych z dominującą w krajobrazie wieżą kościoła farnego) decydują o szczególnej atrakcyjności krajobrazowej Ciężkowic. Pierwsze wzmianki o Ciężkowicach pochodzą z dokumentu kardynała Idziego z 1125 r. jako o wsi Cecouici villa Gneuani, należącej do klasztoru Benedyktynów w Tyńcu. 29 lutego 1348 r. Kazimierz Wielki wystawił przywilej lokacyjny nadający Ciężkowicom prawa miejskie. W XVI w. miasto nad Białą posiadało już wodociąg, szpital, ratusz, młyn, jatki, folusz, postrzygalnię, wagę oraz prawo do organizowania cotygodniowego targu (w poniedziałki). Od 1655 r. przemarsze wojsk szwedzkich, a następnie Węgrów pod wodzą Rakoczego spowodowały liczne szkody i straty tutejszej ludności. Od tego czasu miasto chyliło się ku upadkowi; reszty dopełniły epidemie i klęski żywiołowe oraz upadek znaczenia dawnych dróg handlowych. Wiek XIX przyniósł wiele inwestycji, m.in. oddano do użytku nowy ratusz, wybudowano drewniany most drogowy na rzece Białej oraz uruchomiono połączenie kolejowe (pierwszy pociąg osobowy przejechał przez Ciężkowice w 1876 r.). Podczas I wojny światowej między Dunajcem a Białą ustalił się front austriacko-rosyjski. Pozostałością krwawych walk są groby żołnierzy m.in. na cmentarzu parafialnym w Ciężkowicach. Po wojnie nastąpił dalszy upadek Ciężkowic, a w 1934 r. cofnięto prawa miejskie. 1 stycznia 1998 r. Ciężkowice ponownie uzyskały status miasta.

Opis

W mieści góruje kościół p.w. św. Andrzeja, zbudowany w latach 1901-1902 wg projektu Jana Sasa-Zubrzyckiego, w miejscu pierwotnego, drewnianego z 1336 r. Kościół jest neogotycki, trzynawowy, z wieżą stanowiącą istotną dominantę krajobrazową doliny Białej. Jego wnętrze jest nakryte sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. Obecny bogaty detal architektoniczny. Ołtarz główny neogotycki z 1904 r., wykonany został przez S. Wójcika. Na ołtarzu zamieszczony jest łaskami słynący, wczesnobarokowy obraz Chrystusa Miłosiernego „Ecce Homo”, namalowany na drewnie. Zabytkowa zabudowa mieszkalna skupiona jest wokół Rynku i przyległych ulic. Przetrwał lokacyjny układ urbanistyczny oraz drewniane domy z podcieniami z XVIII-XIX w. Do najcenniejszych należą domy mieszczańskie w Rynku z końca XVIII i początku XIX w.; częściowo przebudowane po pożarze miasta w 1830 r. i w latach 1950-1960, drewniane, drewniano-murowane, parterowe, częściowo podpiwniczone, piwnice nakryte kamiennymi sklepieniami kolebkowymi. Od frontu posiadają głębokie podcienia na ozdobnych drewnianych słupach, nakryte dachami naczółkowymi. Na uwagę zasługują domy przy ul. Grunwaldzkiej z początku XIX w., drewniane, konstrukcji zrębowej, parterowe, częściowo podpiwniczone, z płytkimi podcieniami wzdłuż ścian frontowych. Ratusz pochodzi z XVIII-XIX w., częściowo przebudowany w 2. połowie XIX w.; murowany, parterowy, na planie prostokąta, z niewielkim dziedzińcem wewnętrznym. Posiada wieżyczkę z zegarem, w piwnicach kolebkowe sklepienia. W sąsiedztwie miasta znajduje się rezerwat przyrodniczy „Skamieniałe Miasto” z wychodniami piaskowców przybierających efektowne formy skalne. Zajmuje powierzchnię 15 hektarów, występujące formy skałkowe zaliczane są do jednych z największych, a także najatrakcyjniejszych w całych Karpatach polskich. Najbardziej znane skały to: Czarownica, Ratusz, Grunwald, Borsuk, Grzybek, Cyganka, Piramida, Baszta, Skałka z Krzyżem, Wodospad.

Obiekt dostępny cały rok.

Oprac. Olga Dyba, OT NID w Krakowie, 07.07.2014 r.