Pierwotnie pełnił rolę głównej rezydencji Ordynacji Myszkowskich i prywatnego muzeum z bogatymi zbiorami archiwalno-artystycznymi, na co wskazuje jego program artystyczno-ideowy stworzony przez hr. Aleksandra Wielopolskiego.

Historia

Rezydencje właścicieli Chrobrza do XVIII w. były wznoszone na wzgórzu „Zamczysko”, gdzie już w XII w. istniał gród książęcy. W 2 poł. XIV w. Toporczykowie wznoszą tam zamek, przebudowany przez Tarnowskich i Myszkowskich w latach 1553-68, po r. 1582. W 1601 r. stał się jedną z głównych siedzib Ordynacji Myszkowskich. Przed 1726 r. w nieustalonych okolicznościach ostatni z rodu- Józef Władysław Myszkowskich (zm. 1727) nakazał ją zburzyć. Najpewniej w 2 poł. XVIII w. Hieronim Wielopolski wybudował swój dwór w nowym miejscu, w pn.-zach. części wsi. Obecny pałac ufundował w pobliżu dworu Aleksander Wielopolski - w związku z przeniesieniem do Chrobrza głównej rezydencji ordynacji i bogatych zbiorów rodowych, powiększonych czasowo po 1855 r. o kolekcję Konstantego Świdzińskiego. Projekt budowli sporządził w latach 1853-6 Henryk Marconi. Wzniesiono ją w latach 1857-60 pod nadzorem jego pomocnika architekta Adolfa Wolińskiego. Prace wykończeniowe wnętrza wykonali w latach 1858-59 kamieniarze - Beranek z Pińczowa i Piotr Schmidt z Chęcin, malarze - Jakub Górski, Wincenty i Piotr Jaroszewicz oraz rzeźbiarz Andrzej Pruszyński. Równolegle z budową pałacu w latach 1853-62 wystawiono budynki gospodarcze zaprojektowane przez Florentyna Gołembiowskiego, Hałatkiewicza i Wolińskiego. W 1857 r. H. Marconi przeprojektował park. W 1860 r. rozebrano d. dwór i zbudowano nad stawem wg proj. Henry Marconiego kaplicę (wzorowaną na pawilonach z k. XVI w., wg proj. Santi Gucciego, znajdujących się w starej siedziby rodowej fundatora w Książu Wielkim). Prace budowlane ojca kontynuował Zygmunt Wielopolski, który w latach 80. XIX w. wzniósł murowane budynki folwarczne, gospodarcze i oficyny, a w 1899 r. wyremontował pałac. W 1945 r. zespół rezydencjonalny przejął Skarb Państwa i zaadaptowano go na potrzeby szkolnictwa rolniczego. Decyzja ta była brzemienna dla stanu parku, zabudowań pałacowych i gospodarczych, które sukcesywnie przekształcono. Proces ten ograniczyły prowadzone przy nich prace konserwatorskie w latach 1969 i 1973-83. W 1986 r. w pobliżu stawu wybudowano oczyszczalnię ścieków. W latach 90. XX w. i 2009-12 podjęto częściową rewitalizację pałacu, budynków gospodarczych i parku. W 2004 r. pałac stał się siedzibą ośrodka kulturalnego oraz miejscem ekspozycji muzealnej, a w 2008 r. szkoła i ośrodek przeszły na własność Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Historia

Położona w centrum założenia, na pagórku, neorenesansowa rezydencja jest budowlą piętrową, podpiwniczoną o wydłużonym prostokątnym planie, z ryzalitami na środku i po bokach w elewacjach reprezentacyjnej i ogrodowej. Do środkowego ryzalitu w fasadzie dobudowano czterofilarowy portyk z tarasem na piętrze. Do ścian wsch. i zach. dostawiono przybudówki ze schodami. Środek parteru zajmują przedsionek i salon z tarasem ogrodowym. Do tych pomieszczeń przylegają od zach. klatka schodowa, biblioteka i gabinety prywatne właściciela, a od wsch. bawialnia, jadalnia, gabinety, kredens i kaplica kopułowa w ryzalicie pn.-wsch. Pośrodku piętra umieszczono schody, a po bokach bawialnię, bibliotekę, pokoje gościnne i sypialnie. Pałac wystawiono z cegły i kamienia. Nakrywa go czterospadowy dach. Wieloosiowe, symetryczne elewacje budowli w ryzalitach bocznych i środkowym od strony ogrodu podzielono na obu kondygnacjach pilastrami: na parterze toskańskimi, na piętrze jońskimi. Środkowy ryzalit w fasadzie rozczłonkowano półkolumnami: toskańskimi w portyku i jońskimi na piętrze, gdzie w podłuczach centralnego okna są herby Półkozic i Jastrzębiec. Jego zwieńczenie stanowią cztery figury bogów i herosów antycznych. Środkowy ryzalit ogrodowy zamknięty jest trójkątnym naczółkiem z herbem Starykoń. Wnętrze pałacu na obu kondygnacjach nakrywają sklepienia (głównie kolebkowe i krzyżowe) i stropy (kasetonowe, z drewnianym sufitem i Kleina). W kilku pomieszczeniach na parterze zachował się d. wystrój rzeźbiarsko- malarski z lat 1858-59, szczególnie ciekawe są polichromie w typie malarstwa pompejańskiego w gabinetach (malarze - Jakub Górski, Wincenty i Piotr Jaroszewicz oraz rzeźbiarz Andrzej Pruszyński).

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym z Ośrodkiem Dziedzictwa Kulturowego i Tradycji Rolnej Ponidzia w Chrobrzu.

Opr. Łukasz Piotr Młynarski, OT NID w Kielcach, 09-08-2016 r.