park pałacowy - Zabytek.pl
Adres
Choroszcz, Pałacowa 2
Lokalizacja
woj. podlaskie, pow. białostocki, gm. Choroszcz - miasto
Historia
W poł. XVIII w. majątek Choroszcz w drodze dziedziczenia otrzymał Jan Klemens Branicki, który wzniósł na północnym skraju miejscowości swoją letnią rezydencję. W latach 1725-1730 zbudowano pierwszy pałac na wyspie usytuowanej w połudnowym zakończeniu kanału. W 1757 r. pałac ten na skutek znacznego zniszczenia spowodowanego wilgocią został rozebrany, a na jego miejscu wystawiono w 1759 r. nowy budynek, wzorowany na pałacu pierwotnym. Całe założenie podporządkowane było ścisłej symetrii, zakomponowane we francuskim typie entre cour et jardin, z pałacem poprzedzonym dziedzińcem paradnym i wstępnym, do którego wiodła brama ujęta po bokach kordegardą i budynkiem służbowym. W latach 1748-1756 trwały prace nad przekształceniem ogrodu w barokowe założenie przestrzenne. Przed elewacją ogrodową pałacu urządzono salon ogrodowy otoczony pergolą, przecięty kanałem, zdobiony parterami. Wykopano nowy poprzeczny kanał, wytyczono aleje rozchodzące się promieniście od skrzyżowania kanału, o ciągach widokowych zakończonych elementami architektonicznymi. Na końcu głównej osi widokowej usypano okrągłe, obwiedzione szpalerem wzgórze, na którym zbudowano pawilon. Park ozdobiony był altanami, rzeźbami, bramkami, architekturą ogrodową. W zach. części parku urządzono ogród włoski. Mieściły się tam także sadzawki i basen z kaskadą. Przy pracach wodno-ogrodowych zatrudniony był inż. Ricaud de Tirregaille (do 1758 r.), autor planu założenia pałacowo-parkowego. Prace przy kształtowaniu przestrzennym ukończono ok. 1764 roku. Po śmierci Izabeli Branickiej w 1808 r. rozpoczął się upadek świetności rezydencji. W latach 20. XIX w. majątek został wydzierżawiony, założono tam manufakturę włókienniczą. W 1840 r. dzierżawcą, a następnie właścicielem dóbr choroskich został Christian Moes, który w miejscu folwarku zbudował fabrykę włókienniczą. W latach 60. XIX w. Moes rozbudował pałac zasypując kanał otaczający wyspę. Od I wojny światowej park pozostawał zaniedbany. Po odbudowie pałacu w latach 70. XX w. park użytkuje Muzeum Podlaskie. W latach 1982-1985 zrekonstruowano i poddano konserwacji system wodny parku.
Opis
Założenie pałacowo-parkowe usytuowane jest w północno-zachodniej części Choroszczy. Teren parku zajmuje obecnie pow. ok. 26 ha, od zachodu ograniczony rzeką Horodnianką, od północy polami, od wschodu ogródkami działkowymi, od południa - boiskiem i terenem szpitalnym. Do pałacu wiedzie droga od wschodu (d. aleja parkowa) i od południa (d. wjazdowa do pałacu). Najważniejszym elementem parku jest kanał krzyżowy i sieć promieniście rozchodzących się alei od punktu jego skrzyżowania oraz alei wzdłuż brzegów kanału głównego. Na czworobocznej wyspie w pd. zakończeniu kanału usytuowany jest pałac, dostępny mostem od strony południowej. Na przedłużeniu osi środkowej pałacu umieszczony kanał główny, przechodzący w szeroką aleję zakończoną wzgórzem na pn. skraju założenia. Poprzeczne ramię kanału od zach. rozszerzone w czworobok, z wyspą porośniętą drzewami pośrodku. Pomiędzy ramionami kanału w południowo-zachodniej części parku mieszczą się dwa stawy: owalny i czworoboczny. Po stronie północno-wschodniej, w miejscu d. gabinetu usytuowany jest staw okrągły, zaś w części południowo-wschodniej - trzy stawy z lat 80. XX wieku. Nad ramionami kanału poprzecznego przerzucone są dwa mostki; jeden most łączy brzegi kanału głównego.
Obiekt dostępny dla zwiedzających.
Oprac. Grażyna Rogala, OT NID w Białymstoku, 22.12.2014 r.
Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Jarosław Bochyński (JB).
Rodzaj: park
Styl architektoniczny: barokowy
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_20_ZZ.12830, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_20_ZZ.1158