Kościół odznacza się charakterystycznym dla regionu i czasu powstania halowo-emporowym wnętrzem, dwuwieżową fasadą, linearną dekoracją architektoniczną oraz bogatymi, iluzjonistycznymi polichromiami. Zespół jest jedną z dominant w panoramie miasta, szczególnie dobrze wyeksponowaną od strony wschodniej.

Historia

Jezuici zostali sprowadzeni do Chojnic w 1620 r. przez Jana Doręgowskiego, proboszcza chojnickiego. Zajmowali się pracą misyjną i  prowadzeniem szkoły. Pierwszy zespół klasztorny był prawdopodobnie drewniany. Murowany kościół zbudowano w latach 1733-44, pod kierownictwem architekta zakonnego Jana Zellnera (Selnera) z Poznania. Polichromie ścienne wykonał malarz chojnicki Franciszek Haeflich. W  latach 1744-56 wzniesiono budynek klasztorny. W 1749 r. jezuicka rezydencja została podniesiona do rangi kolegium. W 1780 r. dekretem króla pruskiego Fryderyka II skasowano zakon, w 1815 r. kolegium przebudowano na katolickie gimnazjum. W 1863 r. do kościoła dobudowano aulę. W latach 1939-1945 świątynia była użytkowana przez protestantów, zatynkowano wówczas polichromie. Podczas działań wojennych w 1945 r. uległ zniszczeniu hełm wieży kościelnej. W latach 1955-58 i 1966 cały zespół odrestaurowano, w 1970 r. odsłonięto w kościele zakryte przez protestantów polichromie.

Opis

Zespół położony w centrum miasta, przy ulicach Nowe Miasto i  Gimnazjalnej. Od strony wsch. przylega do pozostałości średniowiecznych, miejskich murów obronnych i fosy. Po stronie pd. sąsiaduje z kościołem par. pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela, po stronie zach. z zabudową kamieniczną, a po pn. ze współczesnym budynkiem szkolnym i przyległym do niego terenem zielonym.

Zespół składa się z kościoła, budynku d. kolegium i budynku auli. Kościół orientowany. Od pn. przylega do niego budynek kolegium - złożony z dwóch skrzydeł, zestawionych w kształcie litery „L”. Kościół i  skrzydła kolegium tworzą prostokątny dziedziniec, otwarty od strony wschodniej. Od wsch. do kościoła przylega aula, a do budynku kolegium współczesna sala gimnastyczna (umiejscowiona na terenie dawnej fosy).

Wszystkie budynki murowane z cegły, otynkowane. Kościół i kolegium późnobarokowe. Kościół na planie prostokąta. Korpus trzynawowy, dwuprzęsłowy, halowo-emporowy. Od wsch. jednoprzęsłowe prezbiterium - zamknięte półkoliście, z zakrystią i kruchtą po bokach. Nad zakrystią i  kruchtą loże. Pod prezbiterium niedostępne krypty. Nawa główna korpusu o  tej samej co prezbiterium szerokości i wysokości. Nawy boczne wąskie, utworzone z par kaplic połączonych ze sobą przejściami, oddzielone od nawy głównej filarami z arkadami. Nad kaplicami empory. Bryła kościoła prostopadłościenna, nakryta dwuspadowym dachem, od frontu dwuwieżowa fasada z wysuniętą przed elewację płytką kruchtą. Wieże prostokątne, zwieńczone baniastymi hełmami z latarniami. W elewacjach płaska, linearna dekoracja (poza el. pn., która jest gładka) - pilastry z  jońskimi głowicami, wyłamane belkowanie, profilowane gzymsy, opaski okienne, płyciny i ornamenty z motywami palmet, wstęg i esownic. W  elewacji wsch. szczyt z trójkątnym przyczółkiem i falistymi spływami. We wnętrzu sklepienia – w nawach żaglaste, w prezbiterium hemisferyczne. Filary między nawami z wciętymi narożami i kompozytowymi pilastrami. Profilowane gzymsy. Bogata dekoracja stiukowo-malarska. Polichromie ze scenami z życia N.P. Marii oraz polskich i jezuickich świętych, w nawie głównej iluzjonistyczna kopuła. W emporach drewniane, ażurowe balustrady. Wyposażenie z okresu budowy kościoła - ołtarze ambona i ławy.

Budynek d. kolegium dwuskrzydłowy, dwukondygnacyjny. Wnętrza jednotraktowe, z korytarzami od strony dziedzińca. Bryła prostopadłościenna, nakryta dwuspadowym dachem. W elewacjach otwory okienne ujęte opaskami, w podokiennikach płyciny. W el. frontowej pilastry w wielkim porządku, z kompozytowymi głowicami, między kondygnacjami koliste płyciny. Na osi portal ujęty półkolumnami, zwieńczony kolistą płyciną i odcinkowym łukiem. Z boku elewacji zamurowana brama, o podobnej do portalu oprawie. Szczyty skrzydeł z  trójkątnymi przyczółkami i falistymi spływami. We wnętrzu korytarze przyziemia nakryte sklepieniami żaglastymi z gurtami, w pozostałych pomieszczeniach sklepienia żaglaste i sufity. Piętra przebudowane. Piwnice sklepione kolebkowo.

Budynek auli neorenesansowy. Zbudowany z wykorzystaniem średniowiecznego muru obronnego miasta. Na piętrze obszerna aula z dużymi, półkoliście zamkniętymi oknami.

Kościół - dostępny. Kolegium – dostępne z zewnątrz

Oprac. Beata Dygulska, OT NID w Gdańsku, 07.09.2015 r.