Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cerkiew greckokatolicka pw. św. Mikołaja, ob. kościół rzymskokatolicki pw. św. Mikołaja - Zabytek.pl

cerkiew greckokatolicka pw. św. Mikołaja, ob. kościół rzymskokatolicki pw. św. Mikołaja


cerkiew 1906 r. Chmiel

Adres
Chmiel

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. bieszczadzki, gm. Lutowiska

Świątynia jest przykładem drewnianego budownictwa cerkiewnego powstałego w wyniku poszukiwań ukraińskiego stylu narodowego, reprezentując typ cerkwi trójdzielnej z kopułą nad nawą, na planie krzyża o ramionach zredukowanych do wąskich aneksów nawowych.

Historia

Cerkiew została wzniesiona w l. 1904-1906 staraniem miejscowej społeczności na miejscu wcześniejszej z 1795 r., która spłonęła w 1904 r. W 1939 r. wieś w wyniku paktu Ribbentrop-Mołotow została zajęta przez ZSRR, a cerkiew położona blisko Sanu znalazła się w przygranicznym pasie, który oczyszczono z zabudowy wiejskiej. W l. 1944-1951 wieś została włączona do terytorium ZSRR. Po korekcie granic państwa w 1951 r. wieś znalazła się ponownie w granicach Polski. Cerkiew po wojnie była początkowo pozbawiona opieki, następnie zamieniono ją na magazyn zboża, a w l. 60. XX w. jako magazyn Ochotniczej Straży Pożarnej. Od 1969 r. została przejęta przez Kościół Rzym.-kat. i użytkowana jako świątynia filialna parafii rzym.-kat. w Lutowiskach, a następnie w Dwerniku. W l. 70. XX w. przeprowadzono gruntowny remont świątyni. Kolejny remont dawnej cerkwi przeprowadzono w 1995 r.

Opis

Cerkiew orientowana, usytuowana jest w pd. krańcu wsi, tuż przy drodze lokalnej Lutowiska-Zatwarnica. Położona jest na wypłaszczeniu terenu łagodnie opadającego w kierunku pobliskiej rzeki San. W pobliżu cerkwi zachowane pozostałości dawnego cmentarza cerkiewnego (kilka nagrobków) oraz reliktowy starodrzew. Na zach. od świątyni znajduje się współczesna drewniana dzwonnica z dzwonem z 1932 r. przeniesionym z nieistniejącej już cerkwi w Ruskiem. Teren przycerkiewny otoczony ogrodzeniem z siatki drucianej.

Cerkiew jest budowlą trójdzielną, złożoną z prezbiterium, nawy i babińca. Prezbiterium na rzucie prostokąta, zamknięte jest od wsch. trójbocznie. Od pd. i pn. do prezbiterium przylegają dwie symetryczne zakrystie. Nawa rozplanowana na rzucie prostokąta jest szersza od pozostałych głównych członów budowli. Babiniec założony na rzucie prostokąta poprzedzony jest krótkim przedsionkiem. Zrąb ścian głównych członów cerkwi jest równej wysokości. Bryła obiektu jest zwarta, z dominacją części środkowej tj. nawy zwieńczonej kopułą na ośmiobocznym tamburze. Dolną część cerkwi (do wysokości podstawy okien) wydziela od górnej wydatny daszek okapowy obiegający całą świątynię.

Dach nad babińcem jest dwuspadowy, nad prezbiterium wielospadowy, nad nawą - poprzeczny - dwuspadowy. Kalenice dachów założone są na tej samej wysokości. Szczyty dachu nad nawą i babińcem oszalowano deskami w pionie.

Cerkiew została wzniesiona z drewna w konstrukcji zrębowej. Posadowiona została na kamiennym podmurowaniu. Daszek okapowy obiegający świątynię wsparty został na wysuniętych przed zrąb belkach (tzw. rysiach). Ściany cerkwi, szczyty dachów nad nawą i babińcem oraz tambur kopuły są oszalowane w pionie deskami i listwowane. Połacie dachów pokryte zostały blachą. Wnętrze cerkwi oświetlone jest prostokątnymi oknami zamkniętymi łukiem odcinkowym (w nawie okna zdwojone). Drzwi wejściowe frontowe dwuskrzydłowe, z klepkami ułożonymi w jodełkę. Wnętrze w zasadzie jednoprzestrzenne (dawniej nawę od prezbiterium dzieliła ściana ikonostasowa). Przy zach. ścianie babińca znajduje się nadwieszony chór muzyczny. Wyposażenie cerkiewne nie zachowało się. Ustawiony w prezbiterium ołtarz główny przeniesiony został z kaplicy sióstr Boromeuszek z Łańcuta.

Na cmentarzu przycerkiewnym zachowało się sześć nagrobków z XIX i XX w., a o ścianę prezbiterium oparta jest płyta nagrobna Feronii z Dubrawskich Orlickiej z 1644 r. z wyrytym herbem SAS oraz tekstem w języku starocerkiewnosłowiańskim.

Obiekt dostępny z zewnątrz przez cały rok, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Ryszard Kwolek, OT NID w Rzeszowie, 11-06-2015 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkowników Jacek Daczyński, Andrzej Kwasik.

Rodzaj: cerkiew

Styl architektoniczny: ludowy

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_BK.8354, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_BK.173925