Stanowi ono część większego kompleksu osadniczego, złożonego z grodziska i osad z okresu pełnego średniowiecza (st. 2 i 3 w Chlebni).

Usytuowanie i opis

Grodzisko w Chlebni o lokalnej nazwie „Szwedzkie Góry” położone jest na podmokłych łąkach w obrębie płaskiej doliny rzeki Mrowny. Przyjmuje się, że obecnie uregulowany ciek wodny płynął pierwotnie po wschodniej stronie wzgórza, tj. rozdzielał gród od sąsiednich osad wczesnośredniowiecznych, zlokalizowanych ok. 60 m na wschód (st. 3 w Chlebni, nr rej. C-72) i ok. 200 m na północny - wschód (st. 2, nr rej. C-71).

Grodzisko jest obiektem dwuczłonowym o wymiarach ok. 100 x 150 m. Składa się z zewnętrznej linii wałów na planie ósemki, o wysokości 1,5 - 2,5 m i szerokości u podstawy 9 m oraz gródka wewnętrznego umiejscowionego w centrum wschodniego, większego pierścienia wałów zewnętrznych. Gródek ma formę stożkowatego wzniesienia o wysokości ponad 3,5 m. Obszar grodziska jest obecnie nieużytkiem. Teren zajmowany niegdyś przez obydwie wspomniane osady otwarte użytkowany jest jako pola orne lub nieużytki.

Stanowisko położone jest w bezpośrednim sąsiedztwie Grodziska Mazowieckiego, na nieużytkach pośród pól uprawnych, w terenie niezabudowanym. W bezpośrednio sąsiedztwo grodziska prowadzi ul. Chlewińska.

Historia

Funkcjonowanie grodziska można podzielić na dwie fazy. Pierwotnie był to gród pierścieniowaty z XI-XII lub XII-XII/XIII w., uzupełniony w XIII w. o gródek stożkowaty. Pierwszy wzniesiono na terenie wcześniej istniejącej osady otwartej ludności kultury łużyckiej,

datowanej na V okresu epoki brązu (900 - 650 r. p.n.e.) lub początek epoki żelaza (650 - 550 r. p.n.e.). Osada położona bliżej grodu datowana jest na VII - VIII i XI - XIII w., dalsza - na XII - XIII w.

Stan i wyniki badań

Grodzisko znane było już w latach 20-stych XX w., badania weryfikacyjne odbyły się w roku 1950. Wykopaliska na grodzisku prowadziła w latach 1967-1970 Zofia Wartołowska. W roku 1985 grodzisko i towarzyszące mu osady zostały zarejestrowane w trakcie badań powierzchniowych Archeologicznego Zdjęcia Polski.

Wykop badawczy przeciął podgrodzie wraz z wałem. Ustalono, że wały zewnętrzne wzniesiono z piasku z próchnicą, bez wewnętrznych konstrukcji drewnianych. Od zewnętrznej strony zarejestrowano zwęglone belki. Od wewnętrznej strony wału w części zachodniej grodziska odkryto pozostałości zabudowy. W części wschodniej zarejestrowano na majdanie gródka wewnętrznego warstwę kulturową, czyli warstwę ziemi powstałą w wyniku działalności człowieka, o miąższości do 20 cm. Niepewne jest jednak, której fazie funkcjonowania grodu można przypisać jej powstanie. Jądro wału gródka wewnętrznego wzniesiono z piasku z próchnicą i żwirem, przy czym zarejestrowano użycie belek drewnianych oraz kamieni w rozsypisku wału.

Badacze zajmujący się tym obiektem uznają, że funkcjonowanie grodziska można podzielić na dwie fazy: gród pierścieniowaty z zabudową wewnętrzną, po której zachowały się obiekty ziemiankowe oraz późniejszy gródek stożkowaty, również zabudowany wewnątrz. Zabudowania grodowe w całości zostały zniszczone przez pożar. Problem etapów i datowania poszczególnych przebudów grodziska był dyskutowany przez innych badaczy i wymaga weryfikacji naukowej.

Na osadzie nr 2 w Chlebni nie prowadzono dotąd wykopalisk, a jego datowanie określone zostało na podstawie analizy znalezisk pozyskanych w trakcie badań powierzchniowych.

Osada nr 3 w Chlebni została częściowo przebadana w 1995 r. przez Joannę Kalagę i Kazimierza Olsienkiewicza. Zarejestrowano obiekty z początku epoki brązu (zapewne powiązane z kulturą trzciniecką), nieliczne materiały ruchome, które można datować na VII-VIII w. oraz przede wszystkim obiekty i nawarstwienia kulturowe z XI-XIII w. Warstwa kulturowa leżąca na calcu, tj. podłożu geologicznym, nie zakłóconym przez człowieka, ma miąższość 0,3 - 0,4 m i znajduje się bezpośrednio na powierzchni.

Należy podkreślić wagę zabytków ruchomych pozyskanych podczas badań wykopaliskowych datowanych na wcześniejsze fazy średniowiecza. Stanowiska z tego czasu były bowiem dotąd prawie nieznane w tym rejonie Mazowsza, który jak uważano nie wchodził w obręb osadnictwa ówczesnej ludności wczesnosłowiańskiej.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Zbigniew Misiuk, Agnieszka Oniszczuk, OT NID w Warszawie, 02.09.2014 r.