Usytuowanie i opis

Obiekt należy do grupy grodów nizinnych. Zlokalizowany jest na krawędzi wzgórza, na granicy z łąkami w dolinie Moskawy. Grodzisko usytuowane jest na lewym brzegu rzeki, 150 m na wschód od jej koryta. Rozciągająca się na zachód od grodziska podmokła, szeroka dolina Moskawy, była naturalną, trudną do pokonania przeszkodą podnoszącą walory obronne miejsca.

Grodzisko typu stożkowatego, bardzo dobrze zachowane. Jest to wysoki na 7 m, o narysie nieregularnie kolistym, ścięty stożek o średnicy podstawy 75 m i średnicy płaszczyzny górnej 18 metrów. Otacza go fosa o szerokości 5 m oraz wał szeroki na 8 m i wysoki do 3,5 metra (od dna fosy). Obiekt jest silnie zarośnięty. W przeszłości usytuowana była na jego szczycie wieża triangulacyjna.

Historia

Gród wzniesiono na obszarze wsi Chłapowo, która po raz pierwszy wzmiankowana była w źródłach pisanych pod rokiem 1352. Przypuszczalnie był on prywatną fundacją przedstawicieli średniowiecznego wielkopolskiego rodu szlacheckiego Dryjów Chłapowskich. Do budowy grodu wykorzystano naturalny niski cypel krawędzi rzecznej. W XIV w. usypano kopiec, na którym wzniesiono pierwszą drewnianą budowlę. Na przełomie XV i XVI w. budynek ten rozebrano i postawiono kolejny, również drewniany. Prawdopodobnie podczas wojen szwedzkich, w XVII w., uległ on zniszczeniu, po czym gródek został opuszczony.

Stan i wyniki badań

Obiekt badany był już w 2 poł. XIX w. przez Schwartza. W latach 1977-1979 wykopaliska na grodzisku w Chłapowie przeprowadziła E. Naumowicz-Śmigielska.

W trakcie tych ostatnich założono kilka wykopów, zarówno na szczycie grodziska jak i przecinające wał, o łącznej powierzchni 100 m2. Stwierdzono sztuczne usypanie stożka oraz dwufazowość jego zabudowy pomiędzy XIV a XVII wiekiem. Jako że gródek został wzniesiony na podmokłym, torfiastym cyplu, w celu stabilizacji podłoża nawieziono warstwę gliny przemieszaną z iłem o grubości 1,1 metra. Na tej podbudowie usypano gliniany wał. Wnętrze gródka nie przekraczało 100 m2 powierzchni. Tutaj, bezpośrednio na glinie, w XIV w. posadowiono pierwszą drewnianą budowlę zrębową o wymiarach 4,7 x 6,7 m. Dwie jego ściany spoczywały na kamiennej podwalinie bez zaprawy. Budynek posiadał drewnianą podłogę wykonaną z półokrąglaków. W jego wnętrzu, w pobliżu narożnika, znajdowało się gliniane palenisko. W końcu XV lub na początku XVI w. obiekt ten został rozebrany. Po zniwelowaniu terenu i nawiezieniu 40-50 cm warstwy gliny wzniesiono tu kolejny, także drewniany, zrębowy, budynek mieszkalny o wymiarach 5,5 x 6,5 m. Znajdowały się w nim piece kaflowe, czego dowodem jest odkrycie licznych potłuczonych kafli, bez szkliwa oraz szkliwionych. Budynek został zniszczony w XVII w. i już go nie odbudowano.

Z zabytków ruchomych, datowanych od XIV-XVII w., odkryto fragmenty naczyń ceramicznych oraz wiele silnie skorodowanych przedmiotów żelaznych. Były wśród nich m. in. fr. miecza, podkowy, gwoździe, zawiasy, skoble, rozmaite okucia, trzewik pochwy noża, sprzączki, noże, haczyki na ryby. Odkryto ponadto orzech kuszy oraz strunociąg liry korbowej (?) wykonane z poroża.

Obiekt dostępny.

oprac. Elżbieta Wyrwińska, Pracownia Terenowa w Trzebinach OT w Poznaniu, 23-11-2015 r.