Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cerkiew greckokatolicka pw. św. Dymitra - Zabytek.pl

cerkiew greckokatolicka pw. św. Dymitra


cerkiew 1844 r. Cewków

Adres
Cewków

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. lubaczowski, gm. Stary Dzików

Cerkiew w Cewkowie jest przykładem adaptacji w drewnianej formie silnie już przetworzonego wzorca murowanej świątyni tzw.

klasycyzmu józefińskiego (widocznego jeszcze w wydłużonym planie zabytku), przy jednoczesnym dążeniu do zaakcentowania wschodniego charakteru obiektu poprzez odejście od kształtowania bryły charakterystycznego dla stylu józefińskiego.

Historia

Pierwsza znana informacja o Cewkowie pojawiła się w źródłach dość późno, bo dopiero w 1492 r. Według miejscowej tradycji poprzednia cerkiew znajdowała się na terenie przysiółka Wola (dzisiejszy zachodni fragment wsi), a na obecne miejsce została przeniesiona w XVII w. W 1840 r. rozpoczęto budowę obecnie istniejącej cerkwi staraniem ówczesnego parocha ks. Antoniego Brylińskiego, „za przychyleniem się Jw. Xięcia [Leona] Sapiehy Dóbr tutejszych Administratora”, zarządzającego dobrami cewkowskimi z ramienia ich właściciela Władysława Zamoyskiego. Budowę cerkwi ukończono prawdopodobnie w 1842 r., a 5 maja tegoż roku poświęcono. Zachował się przekaz mówiący, że ściany nowej świątyni wznoszono przy zachowaniu wewnątrz poprzedniej, niewielkiej cerkwi, którą rozebrano po ukończeniu nowej. Wyposażenie cerkiewne w większości pochodziło z wcześniejszej świątyni, a nowymi elementami były prestoł  (wykonany przez cieślę, który zbudował cerkiew), ikonostas oraz konfesjonały. Prawdopodobnie w l. 80. XIX w. cerkiew otrzymała blaszane pokrycie a wnętrze dekorowano iluzjonistyczną polichromią figuralno-ornamentalną. Na zachód od cerkwi stała drewniana, wolnostojąca dzwonnica, wzniesiona prawdopodobnie jeszcze w XVIII w. W 1927 r. postawiono ją na kamiennym podmurowaniu i przebudowano. Po wysiedleniu w 1947 r. ludności ukraińskiej cerkiew została przejęta na rzecz Skarbu Państwa i pozostaje do dzisiaj nieużytkowana, ulegając stopniowo coraz większej degradacji. W 1961 r. ocalałą część wyposażenia przewieziono do Muzeum-Zamku w Łańcucie. W l. 70. XX w. rozebrano dzwonnicę.

Opis

Cerkiew usytuowana jest w centrum wsi, tuż przy drodze biegnącej na pn. od nawsia. Cerkiew jest orientowana, zajmuje część nieogrodzonego, niewielkiego wyniesienia terenu opadającego w dolinę potoku wiejskiego.

Drewniana cerkiew wzniesiona jest na planie podłużnym, trójdzielna, z dominującą, zbliżoną do kwadratu nawą. Do nawy od wsch. przylega nieco mniejsze prezbiterium zamknięte od wschodu trójbocznie a od zach. babiniec na planie wydłużonego prostokąta (dawniej babiniec poprzedzony był niewielką kruchtą na dwóch słupach, której pozostałością jest jeszcze dwuspadowy, kryty blachą dach, przeniesiony ok. 10 m od cerkwi). Do prezbiterium od pd. i pn. dostawione są symetrycznie dwa prostokątne pomieszczenia – zakrystia i skarbczyk. Bryła cerkwi jest zwarta, zestawiona z kubicznych bloków babińca, nawy i prezbiterium o tej samej wysokości oraz znacznie mniejszych i niższych zakrystii i skarbczyka. W bryle elementem zdecydowanie dominującym jest nawa z ośmiobocznym tamburem nakrytym ośmiopołaciową kopułą zwieńczoną latarnią z baniastym hełmem. Nad prezbiterium i babińcem dachy dwuspadowe tej samej wysokości, których kalenice sięgają do zwieńczenia tamburu nawy; nad zakrystią i skarbczykiem dachy pulpitowe, dwupołaciowe.

Cerkiew została posadowiona na kamienno-ceglanym podmurowaniu i dębowej podwalinie, wzniesiona z drewna iglastego w konstrukcji zrębowej. Ściany w całości były pobite gontem. Obecnie gont zachował się tylko częściowo. Kopuła i dachy pobite są blachą.

Wewnątrz w prześwicie między nawą a sanktuarium zachowały się pozostałości monumentalnej konstrukcji ikonostasu współczesnego cerkwi o rzadko spotykanej formie. Babiniec otwarty jest do nawy na całej szerokości i wysokości. Przy zachodniej ścianie babińca znajduje się nadwieszony chór śpiewaczy. Nawa nakryta jest ośmiopolową kopułą zrębową, w babińcu i prezbiterium zastosowano stropy deskowe z fasetą, w zakrystii i skarbcu stropy płaskie.

Ściany wypełnia polichromia (znacznie zniszczona) o podziałach architektonicznych z dekoracją roślinno-geometryczną i figuralną.

Obiekt dostępny tylko z zewnątrz.

Opr. Ryszard Kwolek, OT NID w Rzeszowie, 06-02-2018 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Aga .

Rodzaj: cerkiew

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_BK.14403, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_BK.198429