Jego początki sięgają roku 1840, kiedy to Hubert von Tiele-Winckler przekazał na użytek miasta 330 mórg lasu dworskiego. Obecne założenie powstało w dużej mierze na terenie nieużytków dawnej kopalni Teresa i stanowi istotny przykładm harmonijnego wkomponowania w strukturę parku krajobrazu poprzemysłoweg, m.in. poprzez wykorzystanie hałdy pokopalnianej, którą przekształcono w tzw. Górę Miłości z alpinarium.

Historia

Początki parku sięgają roku 1840, a impulsem do jego założenia było przekazanie przez Huberta von Tiele-Wincklera mieszkańcom Bytomia ponad 300 mórg lasu dworskiego, oraz wykorzystanych do nasadzeń wzdłuż szosy miechowickiej, ob. ul. Wrocławska sadzonek, które uważa się za zaczątek przyszłego założenia. Główne prace projektowe na terenie tzw. Wielkiego Pola, nieużytków na których prowadzona była działalność przez kopalnię galmanu Teresa oraz Apfel prowadzono od 1870 r., a ich celem była izolacja terenów miejskich od działającej w sąsiedztwie centrum Kopalni Węgla Kamiennego Karsten-Zentrum. To właśnie wtedy wytyczono aleję spacerową, stanowiącą główną oś kompozycyjną parku tzw. Promenadę. Za głównego inicjatora rzeczonej budowy uznaje się Adolfa Wermunda, który sporządził nie tylko jego plan, ale także przekształcił byłe zapadliska pogórnicze

w stawy. Pierwsze kąpielisko na wolnym powietrzu na terenie parku otwarto już w 2 poł. XIX w., a pierwszy budynek łaźni miejskiej łącznie z krytym basenem powstał w 1868 r. Niezachowany do dzisiaj znajdował się naprzeciwko wzniesionego w 1913 r. budynku sądu, w którym obecnie mieści się Urząd Miejski, a w jego miejscu znajduje się kąpielisko miejskie, projektu Carla Schmidta z 1934 r. Istotny wkład w rozwój założenia poza wspomnianym Wermundem wniósł także działający na pocz. XX w. Parkdirektor Fritz Kӧehler, który przybył tutaj na zlecenie władz miejskich z Budapesztu.

W latach 1911-1912 poszerzył on teren parku od strony północnej, a także wprowadził wiele nowych nasadzeń, opartych głównie o kasztanowce. To właśnie Kӧehler zaprosił do współpracy znanego architekta Kapsta i zlecił mu projekt zwierzyńca. Warto zaznaczyć, iż działający od 1898 r., aż do końca lat 50. XX w. mini ogród zoologiczny stanowiło pierwszą tego typu realizację na terenie Górnego Śląska. Kolejne tego typu założenie powstało w Katowicach dopiero w 1946 r.  Na początku XX w. do parku przeniesiono XVI-wieczny kościół św. Wawrzyńca, który został zniszczony w wyniku pożaru z 1982 r. Do dzisiaj zachowały się jedynie fundamenty kościoła oraz drewniany krzyż. Rzeczony okres przyniósł wiele nowych realizacji, które sukcesywnie poszerzały ofertę tematyczną kompleksu. Ostatnia rozbudowa parku z 1922 r., w kierunku północnym powiązana była ze zwiększeniem się liczby mieszkańców miasta i wynikłego, w związku z tym wzrostu zapotrzebowania na ogólnodostępne tereny zieleni miejskiej. W ramach prowadzonych wówczas prac wprowadzono nowe urządzenia sportowe, w tym m.in.: korty tenisowe, boisko czy tor saneczkowy. Od 2010 r. na terenie parku prowadzone są systematyczne prace rewaloryzacyjne, mające na celu jego przebudowę pod względem estetycznym, adaptację istniejących obiektów oraz wyeksponowaniem jego walorów zabytkowych. Dotychczas ukończono prace przy stawach, w obrębie rosarium, zakątku greckiego, góry miłości oraz muszli koncertowej.

Opis

Park miejski im. Franciszka Kachla w Bytomiu, d. Stadtpark zlokalizowany jest w centrum miasta i ograniczony odpowiednio ulicami: Wrocławską, Tarnogórską, al. Olimpijską oraz zabudową mieszkaniową od zach. Rozplanowany na powierzchni ponad 40 ha jako zieleń publiczna o charakterze reprezentacyjno-rekreacyjnym stanowi teren otwarty, ogólnie dostępny.  

Sam układ założenia w typowym dla XIX w. stylu krajobrazowym ma swobodny charakter z licznymi polanami oraz cennym i bogatym drzewostanem, nasadzonym w formie skupin podkreślających ciągi komunikacyjne. Część wschodnią założenia zajmuje kompleks budynków użyteczności publicznej, w tym Urząd Miasta oraz kąpielisko miejskie, rozplanowane na kanwie geometrycznej struktury

z charakterystycznym podjazdem na planie podkowy z fontanną na osi, podkreślającą wejście do Urzędu. Część zachodnia o bardziej spacerowym charakterze bardziej swobodny układ z rozplanowanymi promieniście ciągami komunikacyjnymi. Na szczególną uwagę zasługuje tutaj tzw. Góra Miłości, pokopalniana hałda, przekształcona w alpinarium, na szczycie której niegdyś znajdowała się altana. W XX w. w wyniku budowy linii kolejowej, ob. tramwajowej teren parku podzielono na część wschodnią o funkcji użytkowej o bardziej geometrycznej formie, oraz część zachodnią o charakterze rekreacyjno-wypoczynkowym. Park posiadał pierwotnie bardzo rozbudowaną ofertę z licznymi atrakcjami w postaci m.in. stawu gondolowego, położonego w części południowej mini ogrodu zoologicznego, łaźni miejskiej, palmiarni, rosarium, kortów tenisowych czy muszli koncertowej. Położony w niewielkiej odległości od promenady, stanowiącej główną oś założenia, staw gondolowy początkowo składał się z trzech zbiorników. Jeden z nich zasypano

w latach 30. pozostałe dwa podzielone groblą połączono w jeden duży rezerwuar, ob. staw południowy zwany dawniej łabędzim, Schwanenteich. Na północ od stawu w miejscu dzisiejszego skweru z Aleją Muz, autorstwa rzeźbiarza Tadeusza Sadowskiego, pierwotnie znajdował się pomnik Bismarckdenkmal, wzniesiony na cześć słynnego kanclerza, podkreślony i wyeksponowany poprzez wprowadzenie ozdobnego dywanu kwiatowego. Na terenie mini ogrodu zoologicznego Barenzwinger, fundacji Ignatza Hakuba, założono m.in. wybiegi dla niedźwiedzi, lwa, wilków czy lam, prezentowano również liczne okazy ptactwa egzotycznego. Obiekt zlikwidowano w latach 60.  XX w., obecnie na jego terenie urządzono letnią kawiarnię Pod misiami.

Roślinność parkową budują głównie drzewa liściaste jak kasztanowiec zwyczajny, klon pospolity, dąb szypułkowy, klon jawor, robinia akacjowa, wierzby o zwisającym pokroju zlokalizowane w sąsiedztwie zbiorników wodnych oraz specjalnie sprowadzane ozdobne gatunki w postaci: tulipanowca amerykańskiego, platanu klonolistnego czy igliczi trójcierniowej.

Obiekt ogólnie dostępny.

Opr. Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 18-01-2018 r.