Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół dworski - Zabytek.pl

zespół dworski


dwór XVIII w. Bystrzanowice-Dwór

Adres
Bystrzanowice-Dwór, Ogrodowa 1

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. częstochowski, gm. Janów

Dwór stanowi pozostałość założenia z XVIII-XX w.o dużej wartości historycznej w skali regionu.

Zachowany po przekształceniach przykład dworu szlacheckiego o cechach klasycystycznych, na rzucie prostokąta, z portykiem kolumnowym, w otoczeniu starodrzewu.

Historia

Budynek dworu został zbudowany zapewne w XVIII w. jako siedziba rodowa Bystrzanowskich herbu Starykoń, właścicieli tych dóbr od XV w. Dokładna data budowy nie jest znana, jednak dwór był wzmiankowany w latach 1783-1791. Właścicielem Bystrzanowic był wówczas Sebastian Bystrzanowski, stolnik chęciński i sulejowski. Od 1833 r. majątek był w posiadaniu Wincentego Komornickiego. W 1852 r. Bystrzanowice zostały kupione przez hrabiego Wincentego Krasińskiego, a tym samym weszły w skład rozległych dóbr w Złotym Potoku. W 1878 r. dobra te na mocy dziedziczenia zostały przejęte przez Raczyńskich. W końcu XIX i na pocz. XX w. dwór stanowił siedzibę zarządcy tutejszego folwarku. Z tego czasu pochodzą pozostałości parku przy dworze. Zapewne na pocz. XX w. dwór rozbudowano od strony zach. o poprzecznie usytuowane skrzydło mieszczące salon, a od wsch. dobudowano przeszkloną werandę z zejściem do ogrodu. Od frontu znajdował się owalny podjazd obsadzony wokół różami. Po wojnie majątek Raczyńskich przeszedł na własność Skarbu Państwa. Do 1997 r. w budynku użytkowanym przez Gminę Janów znajdowały się mieszkania komunalne. W latach 50. XX w. rozebrano część skrzydła zach. dworu oraz werandę. Od 1998 r. dwór stanowi własność prywatną. W latach 1999-2002 przeszedł kapitalny remont i modernizację. W tym czasie nastąpiła zmiana formy dachu z dwuspadowego na czterospadowy wraz z podwyższeniem kalenicy. Przebudowano portyk kolumnowy, usuwając wtórnie zabudowane ścianki boczne, wymurowano nowy szczyt, dodano profilowane obramienia okien, w elewacji tylnej dobudowano otwarty ganek. W wyniku przebudowy dachu oraz rozbiórki zrujnowanej części dawnego skrzydła dwór uzyskał symetryczną wolno stojącą bryłę. W 2003 r. rozebrano budynek usytuowany wzdłuż drogi po zach. stronie dworu, stanowiący pozostałość dawnych zabudowań gospodarczych.

Opis

Zespół dworsko-parkowy znajduje się w miejscowości Bystrzanowice Dwór, na pd. zach. od wsi Bystrzanowice, na pd. wsch. od kompleksów leśnych rozciągających się między Bystrzanowicami a Złotym Potokiem (skąd do Bystrzanowic prowadziła wysadzana drzewami aleja). Założenie znajduje się w dolinie, na terenie opadającym w kierunku niewielkiego strumienia od pd. wsch. Powierzchnia założenia stanowi fragment większego obszaru związanego pierwotnie z dworem i folwarkiem. Obecnie od pn. i pd. zach. zespół otaczają zabudowania wsi Bystrzanowice Dwór, od strony pd.-wsch. dwór sąsiaduje z polami uprawnymi. Teren założenia nie jest ogrodzony.

Pierwotne rozplanowanie założenia nie jest dziś czytelne. Przez środek zespołu w kierunku pd.-zach. przebiega ul. Ogrodowa, będąca dawniej zapewne drogą dojazdową do dworu. Obecnie ma na tym odcinku charakter drogi wewnętrznej, rozwidlając się w formie podjazdu przed dworem. Wokół dworu, po obu stronach ul. Ogrodowej, znajdują się pozostałości parku dworskiego. Nasadzenia z pocz. XX w. i wcześniejsze występują w dwóch grupach: złożone głównie z lip przed dworem (po pn.-zach. stronie drogi) oraz mieszane - lipy, klony, jesiony, wiązy - za dworem. Grupy starodrzewu oraz pojedyncze egzemplarze starych drzew wzdłuż drogi dojazdowej po stronie zach. i nad strumieniem mogą świadczyć o kompozycji krajobrazowej z kon. XIX, pocz. XX wieku. Park zachowany jest szczątkowo, stąd nie można mówić o pierwotnej kompozycji.

Dwór usytuowany jest kalenicowo, frontem do drogi, po jej pd.-wsch. stronie. Jest to budynek o cechach klasycystycznego dworku, wzniesiony na planie prostokąta, z portykiem kolumnowym od frontu. Parterowy z poddaszem użytkowym, w czasie ostatniego remontu przykryty dachem czterospadowym z lukarnami w połaciach bocznych, krytym wiórami osikowymi nawiązującymi do pokrycia gontowego. Z tyłu dobudowany współczesny ganek w formie portyku. Ściany parteru murowane z kamienia wapiennego i cegły. Elewacja frontowa (pn.-zach.) symetryczna, z umieszczonym na osi środkowej portykiem kolumnowym, po obu stronach portyku po dwa otwory okienne. Portyk przykryty dachem dwuspadowym, wsparty od frontu na dwóch parach kolumn oraz dwóch półkolumnach przy ścianie budynku. Kolumny proste z profilowanymi głowicami i pojedynczym półwałkiem w górnej części trzonu. Trójkątny murowany szczyt wzbogacony gzymsem i okrągłą blendą w polu tympanonu został wykonany w czasie ostatniego remontu w miejsce poprzedniego szczytu wypełnionego deskowaniem. Elewacja tylna (pd.-wsch.) z niesymetrycznie rozmieszczonymi otworami i dobudowaną pośrodku werandą w formie ganku (ganek wsparty na podwójnych filarach z dwuspadowym dachem i attyką z łukowym zwieńczeniem). Otwory okienne na parterze prostokątne, w dodanych współcześnie profilowanych obramieniach, okna drewniane, dwudzielne, o czterokwaterowych skrzydłach. W elewacji frontowej odtworzono charakterystyczne drzwi wejściowe - dwuskrzydłowe, odeskowane w układzie promienistym, z nadświetlem o prostym podziale. Wnętrze dwutraktowe, o nierównych traktach w części wsch. i zach., w części środkowej dawna podpiwniczona sień.

Dostęp do zabytku ograniczony. Własność prywatna - obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Aleksandra Bednarska, OT NID w Katowicach, 01-12-2015 r.