Historia

Świątynia w północno-wschodniej części miasta, na placu sąsiadującym z rynkiem, istniała już w XIII w. Wówczas był to kościół drewniany, otoczony cmentarzem. Badania archeologiczne prowadzone w XX w. potwierdziły obecność cmentarza w średniowieczu, a ostatnie prace (2009) wykazały wielowarstwowe pochówki wokół kościoła. Cmentarz zniwelowano w 1750 r. ze względu na coraz większe zagrożenie epidemiologiczne. Nową nekropolię założono na zach. od miasta, przy kościele św. Jadwigi. Silny na tym terenie nurt reformacyjny dotarł do Byczyny w latach 30. XVI w. Zbór ewangelicki przejął kościół św. Mikołaja w 1556 r. - i utrzymał go do dziś (z przerwą w latach 1694-1707). Pod kon. XIV w. w miejscu drewnianego zbudowano nowy, murowany kościół. W latach 1886-1888 świątyni nadano nową formę: wieża zyskała neogotyckie zwieńczenie, a północna kruchta i kaplica szczyty. Po II wojnie światowej kościół stał się filią parafii ewangelicko-augsburskiej w Wołczynie. W kościelnych kryptach spoczywają książę Maksymilian von Württemberg (zm. 1710), członkowie rodziny Frankenbergów oraz miejscowi pastorowie: Opollius i Kośny.

Opis

Gotycka bazylika składa się z trójnawowego korpusu, wieży i prosto zamkniętego prezbiterium, z aneksami: piętrową zakrystią, kaplicą św. Jadwigi oraz 2 kruchtami. Kościół wymurowano z cegły, w przyziemiu z użyciem kamienia, i wzmocniono szkarpami. Przykryty jest dwuspadowym dachem z wieżyczką na sygnaturkę. W 4-kondygnacyjnej wieży jest główne wejście do kościoła, prowadzące przez kamienny ostrołukowy portalatach W południową ścianę prezbiterium wmurowana kamienna tabliczka z literami A M i J M oraz datą 1709, prawdopodobnie upamiętniająca prace remontowe. Wnętrza są sklepione, nawa główna otwarta na prezbiterium ostrołukową arkadą tęczy, a w jej zach. części jest murowany chór z drewnianą emporą pod nim. Żebra sklepienne w prezbiterium i nawie głównej oparte są na konsolach w formie masek. Jednolite neogotyckie wyposażenie i wystrój wiąże się z pracami przeprowadzonymi w latach 80. XIX w. Należą do niego: ołtarz główny, ambona umieszczona pod ścianą tęczową, prospekt organowy (1584) oraz kamienna chrzcielnica. Wzdłuż 3 ścian prezbiterium znajdują się siedziska o wysokich, zdobionych maswerkami zapleckach, na których namalowane są portrety byczyńskich pastorów. Również w prezbiterium umieszczone są dwurzędowe stalle o bogatej dekoracji snycerskiej.

Kościół jest użytkowany, dostępny.

Oprac. Joanna Szot, OT NID w Opolu, 01.10.2014 r.