Zespół przez dziesiątki lat związany z właścicielami Dobrzycy. Pałac posiada bardzo wyważone proporcje oraz harmonijnie ukształtowaną mimo rozbudowy bryłę. Stanowi rzadki przypadek tak „archeologicznego” naśladownictwa form klasycystycznych w okresie międzywojennym. Adaptowany w ostatnich latach przez rodzinę Podonowskich na restaurację z hotelem należy do Europejskiej Sieci Dziedzictwa Kulinarnego oraz Heritage Hotels Poland.

Historia

Folwark w Bugaju po raz pierwszy wymieniono w 1782 r. Siedem lat później wzmiankowany już był jako folwark Dobrzycy. Dobra dobrzyckie były wówczas własnością generała Augustyna Gorzeńskiego herbu Nałęcz. Sytuacja własnościowa nie uległa zmianie do lat 20. XX wieku. W 1816 r. dobra stają się własnością siostrzeńca generała, Kazimierza Turno. Rok później dziedziczą je wdowa Helena Wiktoria z Rogalińskich Turnowa oraz ich małoletni syna Jan Napoleon. W 1835 r. Dobrzycę wraz z Bugajem i Korytami na przymusowej licytacji kupił baron Henryk von Kottwitz, a 6 lat później nabył je jego zięć Ludwik Bandelow. W 1866 r. dobra odziedziczył jego syn Artur. Współwłaścicielką dóbr stała się także 10 lat później Józefina Bandelow z Unruhów. W l. 1879-1890 Dobrzycę wraz z Bugajęm odziedziczyła wdowa Friederike Bandelow z domu Kottwitz. Od 1890 roku Bugaj stał się własnością hrabiego Józefa Czarneckiego, a od 1908 r. jego syna Józefa. On to z pocz. l. 20. XX w. przekazał Bugaj swojemu synowi Zygmuntowi Czarneckiemu i jego żonie Izabeli z Potockich. W 1939 roku zmarł Zygmunt Czarnecki. Izabela Potocka powtórnie wyszła za mąż za Andrzeja Lipskiego. W 1926 r. powierzchnia majątku wynosiła 1140 ha. Zarejestrowana była wówczas hodowla konia szlachetnego półkrwi

Pałac usytuowany w krajobrazowym parku, powstał w dwóch fazach. Przed poł. XIX w. zbudowano parterowy dwór nakryty czterospadowym dachem. Na pocz. lat 20. XX w. staraniem dziedzica dóbr dobrzyckich Józefa Czarneckiego przebudowano go i powiększono o wyższy północny człon z dwoma aneksami nakrytymi tarasami. Niszczejący i zdewastowany obiekt, przez lata był własnością Rolniczego Kombinatu Spółdzielczego. Obecni właściciele Anna i Włodzimierz Podonowscy przed 2009 r. rozpoczęli restaurację obiektu. Bardzo zniszczony obiekt dzięki uporowi i ogromnej pasji oraz pieczołowitości odzyskał dawny blask i piękno. Obiekt został gruntownie wyremontowany z wykonaniem nowego dachu i jego pokrycia, stolarki i elewacji. Odtworzono charakter i styl wnętrz mimo zmiany jego funkcji. Park założono w 1 poł. XIX w. W 1881 r. rozdzielony został drogą z Koźmińca. Z początkiem XX w. został powiększony.

Opis

Zespół pałacowo-parkowy położony jest wśród pól uprawnych, na terenie gminy Raszków, 15 km na pd.-zach. od Pleszewa, w dorzeczu rzeki Lutyni, u zbiegu dróg z Koryt, Koźmińca i Trzebowej. Dawny folwark usytuowano w zachodniej części wsi. Część rezydencjonalna zajmuje zachodnią część zespołu. Od wschodu przylega do niej zabudowa zespołu folwarcznego. Park o formie krajobrazowej zajmuje obszar 4,18 ha, a wraz z sąsiednim kompleksem leśnym 10,81 ha. Rozplanowany na rzucie nieregularnego wieloboku. Od południa i wschodu ograniczony lokalnymi drogami, od zachodu graniczy z terenem dawnego sadu oraz lasem. Dojazd do niego prowadzi od wschodu przez bramę o zachowanych słupach. Pałac usytuowany we wnętrzu rozległej trawiastej polany we wschodniej części parku, po północnej stronie drogi z Koźmińca. Wśród starodrzewu najliczniej występuje lipa drobnolistna, dąb szypułkowy, dąb czerwony, modrzew europejski, jesion wyniosły oraz świerk pospolity. Niektóre z drzew o walorach pomnikowych.

Pałac to murowany z cegły obiekt, na rzucie litery „L” z ćwierćkolistym ryzalitem u zbiegu nowego skrzydła i starego dworu. Piwnice sklepione krzyżowo i odcinkowo. Północne skrzydło parterowe z mezzaninem nakryte czterospadowym dachem. Tzw. stary dwór nieco niższy, parterowy z mieszkalnym poddaszem pod wysokim trójspadowym dachem. Elewacje otynkowane wsparte na kamiennym cokole. Fasada symetryczna, pięcioosiowa, z dekoracjami sztukatorskimi. Jej część środkowa zwieńczona attyką i wazonem przepruta półkoliście zamkniętą arkadą ujętą kolumnami, z niższą wejściową mieszczącą drzwi. Kondygnacje korpusu północnego rozdzielone wydatnym, profilowanym gzymsem kordonowym. Północna część z XX w., o symetrycznym układzie reprezentacyjnych wnętrz, na osi z niszą wejściową, holem i dwukondygnacyjnym kolistym salonem (salą balową). Od zachodu znajdowało się w pałacu pomieszczenie oranżerii. Mieszkalne pokoje zajmowały stary dwór, poddasze oraz partie mezzanina. W piwnicy znajdowały się kuchnia oraz studnia, z którą łączył się drenaż budynku. W jadalni, zwanej obecnie salą herbową zachował się strop kasetonowy z herbami namalowanymi przez Izabelę z Potockich Czarnecką.

Wszelkie zabiegi remontowe i konserwacyjne przeprowadzono w pałacu z należytym pietyzmem i starannością. W istniejącym obiekcie zawarta została pasja i starania obecnych właścicieli, by adaptacja do nowej funkcji nie pozbawiła go dawnego uroku i historycznej wartości. Anna i Włodzimierz Podonowscy kupili bardzo zniszczony obiekt i tylko dzięki własnemu uporowi, nakładem swoich środków finansowych oraz ciężkiej pracy nadali mu piękny i urokliwy wygląd. W każdym miejscu, widoczna jest pieczołowitość i staranność jaką włożono w remont oraz dalsze jego utrzymanie. Przytulne wnętrza zapraszają do miłego spędzenia czasu przenosząc gości do okresu międzywojennego. Pałac w Bugaju dzięki obecnym właścicielom może stanowić przykład, jak należy prowadzić remont i dbać obiekt o wielkiej wartości historycznej. Obiekt pełni funkcje restauracyjne, hotelowe i mieszkalne. Urokliwie położony przyciąga licznych gości, w tym wielu turystów. Pałac Podonowskich jest członkiem Europejskiej Sieci Dziedzictwa Kulinarnego oraz Heritage Hotels Poland. Spragnionych dobrego jadła zaprasza na pieczoną kaczkę z modrą kapustą i kluskami.

Zabytek dostępny z zewnątrz. Zwiedzanie wnętrz po uzgodnieniu z właścicielami obiektów. Informacje na stronach: www.palacbugaj.pl, www.heritagehotels.pl

Oprac. Teresa Palacz, OT NID w Poznaniu, 23-06-2017 r.