Historia

Kościół w Brzozie powstał na przełomie XIII i XIV w. W czasach nowożytnych późnoromańską świątynię gruntownie przekształcono, pozostawiając niezmienioną jedynie zach. ścianę z uskokowym portalem. Przebudowano okna, dostawiono kryptę z emporą kolatorską, otynkowano elewacje, a w 1751 r. wzniesiono zakrystię i nadbudowano wieżę. Pierwotnie świątynia należała do katolików. W XVI w. przejęli ją ewangelicy. Po II wojnie światowej kościół był nieużytkowany. 1952 r. odnowiono go i poświecono jako cerkiew prawosławną.

Opis

Kościół usytuowany jest pośrodku zadrzewionej parceli, która łącznie z parkiem krajobrazowym, z którym jest powiązana kompozycyjnie, należy do historycznego założenia pałacowo - folwarcznego. Zespół znajduje się w północnej części wsi. Kościół jest budowlą salową, orientowaną. Korpus główny, założony na planie prostokąta, wymurowano z ciosanej kostki granitowej. Przybudówka dostawiona do ściany północnej ma rzut kwadratu. Obie części nakryte są dachami trójspadowymi krytymi dachówką karpiówką układaną w łuskę. Nad zachodnią partią korpusu znajduje się prostopadłościenna wieża wzniesiona w konstrukcji ryglowej. Jej ściany zewnętrzne są wyłożone łupkiem. Wieżę nakrywa barokowy hełm z latarnią. Wiszący w niej dzwon pochodzi z 1923 r. W niezmienionej formie zachowała się zachodnia ściana świątyni z uskokowym ostrołukowym portalem. Pozostałe elewacje rozczłonkowane są otworami okiennymi zamkniętymi łukiem koszowym. Otwór wejściowy w ścianie południowej jest zwieńczony łukiem ostrym. Oboknia, zamurowania dawnych otworów okiennych oraz wyższe partie murów wykonano z cegieł. Do wnętrza świątyni wstawiono ikonostans. Późnobarokowy ołtarz z 2 poł. XVIII w. przeniesiono do kościoła w Dąbroszynie. Zachowała się loża kolatorska.

Dostęp do zabytku ograniczony. Możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu.

Oprac. Anna Jackiewicz, OT NID w Zielonej Górze, 25.11.2014 r.