mury miejskie - Zabytek.pl
Adres
Brodnica
Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. brodnicki, gm. Brodnica (gm. miejska)
Stanowi świadectwo rozwoju przestrzennego miasta oraz odzwierciedla przemiany techniki wojennej.
Historia
Początek rozwoju urbanistycznego wiąże się z translokacją, po najeździe litewskim w 1298 roku, pierwotnej osady opiddum in Straisbegk na teren dzisiejszego miasta. Plan urbanistyczny zakładał utworzenie siatki ulic z główną arterią przelotową na osi północ-południe. Na skutek dużego zagęszczenia miasto poszerzono w 1353 roku o teren należący do zamku zajmowany przez stodoły i warzywniki. Ceglane mury miejskie wznoszono w latach 1310-1330. W 1370 roku rozbudowano dwie bramy miejskie, Mazurską i Chełmińską oraz uzupełniono system basztami. System obronny uzyskał formę podwójnego podwójnej linii murów z piętnastoma basztami i fosą. Po utracie, około połowy XIX wieku, znaczenia obronnego, mury zaczęto poddawać stopniowej rozbiórce, lub włączać w strukturę nowo wznoszonych budynków. Do XIX wieku w Bramie Chełmińskiej funkcjonowało więzienie. Obiekt poddano renowacji w 1898 roku, częściowo rekonstruując sterczynowe szczyty. Przeprowadzono również prace remontowe wieży zespołu Bramy Mazurskiej.
Opis
Mury zachowane są fragmentarycznie, najczęściej w strukturze budynków lub jako relikty naziemne. Najdłuższy odcinek zachowany jest we wnętrzach działek po północnej i wschodniej stronie ulicy Kilińskiego. W północno-wschodnim narożu Starego Placu Szkolnego znajduje się fragment otwartej od strony miasta wielobocznej baszty. Relikty murów są w zabudowie tylnej części działek po północnej stronie ulicy Przykop oraz na parcelach przylegających do terenu podzamcza. Dobrze zachowany jest odcinek eksponowany w zachodniej elewacji spichlerza przy ulicy Wodnej 3. Brama Chełmińska (Kamienna) ulokowana jest w północnej części miasta lokacyjnego sąsiadującej z Przedmieściem Kamionka, pomiędzy wylotem ulicy Kamionka a Małym Rynkiem. Ceglana, murowana u dołu w wątku wendyjskim, w górnych partiach gotyckim. Wzniesiona jest na planie zbliżonym do kwadratu z jednoprzelotowym otworem bramnym, którego otwory o wykrojach ostrołucznych. Elewacja południowa, powyżej przejazdu bramnego jest trójosiowa, dwukondygnacyjna. Między kondygnacjami znajduje się odsadzka. Na osiach blendy, na pierwszej kondygnacji zamknięte odcinkowo a ostrołucznie na drugiej. W blendach otwory okienne zamknięte odcinkowo. Elewacja zakończona tynkowanym fryzem. Ponad nim szczyt schodkowy artykułowany sześcioma profilowanymi lizenami, przechodzącymi w sterczyny zakończone ostrosłupowo. Między lizenami blendy, dwie skrajne i środkowa ostrołuczne, pozostałe zamknięte łukiem pełnym. Szczyt dzielony dwoma fryzami. W zwieńczeniach między lizenami wimpergi z okrągłymi przeźroczami. Elewacja północna o podobnym układzie, jednak na poziomie pierwszej kondygnacji brak blendy na pierwszej osi od zachodu, a schodkowy szczyt dzielony siedmioma lizenami przez co dwa środkowe stopnie o tej samej wysokości. Po zachodniej stronie otworu przejazdowego zachowany fragment muru szyi bramnej. Na elewacjach bocznych czytelne negatywy czoła murów. Wieża Mazurska usytuowana jest nad brzegiem Drwęcy, w południowej czci miasta lokacyjnego dawnym narożu murów u zbiegu dzisiejszych ulic Kościuszki i Tylnej. Ceglana, wzniesiona w wątku gotyckim. Przyziemie na planie prostokąta, powyżej parteru przechodzi w ośmiokąt. W przyziemiu po stronie wschodniej widnieją dwie ostrołuczne blendy, z której jedna zawiera współczesny otwór drzwiowy. Elewacje zwieńczone są profilowanym gzymsem koronującym poniżej którego dwa rzędy prostokątnych otworów okiennych, z których górne w prostokątnych blendach. W elewacji otwory maculcowi. Obiekt nakryty ośmiopołaciowym dachem namiotowym. Wschodnia elewacja zachowała elementy rozebranego zespołu Bramy Mazurskiej.
Zabytek dostępny. W Bramie Chełmińskiej oddział Muzeum w Brodnicy. Wieża Mazurska mieści punkt informacji turystycznej i oddział PTTK. Pozostałe elementy zespołu eksponowane w plenerze.
Oprac. Piotr Dąbrowski, 14.12.2014 r.
Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Jarosław Bochyński (JB).
Rodzaj: mur obronny
Styl architektoniczny: gotycki
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_04_BL.34804