paulinów jest interesującym przykładem sakralnej architektury barokowej w Wielkopolsce. Jako Sanktuarium Matki Boskiej Zwycięskiej pełni funkcję lokalnego ośrodka kultu. Na szczególną uwagę zasługuje uznawany za cudowny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus, tradycyjnie zwany obrazem Matki Boskiej Brdowskiej, wiązany przez tradycję z bitwą pod Grunwaldem w czasie wojny polsko-krzyżackiej, a podarowany kościołowi przez króla Władysława III Warneńczyka.

Historia

Miejscowość Brdów po raz pierwszy wymieniona została w papieskiej bulli Innocentego II do arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba z roku 1136, natomiast pierwsza wzmianka źródłowa o kościele w Brdowie została odnotowana w 1399 roku. W 1436 r. król Władysław III Warneńczyk sprowadził do Brdowa paulinów i erygował dla nich klasztor, oddając im ponadto w zarząd parafię brdowską, co było ewenementem, ponieważ ówczesną zasadą było administrowanie parafiami przez diecezje, a nie klasztory.

Wcześniejszy kościół w Brdowie spłonął w 1748 r. wraz z ówczesnym klasztorem. Obecny kościół pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika wzniesiony został w 1758 r., być może według projektu arch. Cochilego. W 1790 r. do kościoła dostawiono wieżę, którą w 1877 r., po jej pożarze w 1870 r., podwyższono o czwartą kondygnację. W latach 1913-1914 dobudowano do kościoła boczną kaplicę według projektu arch. Józefa Dziekońskiego. W 1983 r. wnętrza kościoła zostały wypalone przez pożar, w 1986 r. - wyremontowane i odnowione.

Obecny budynek klasztoru został wzniesiony zapewne w kon. XVII w. i odbudowany w 1758 r., po jego pożarze z 1748 roku. Klasztor został zamknięty i opuszczony przez paulinów w 1819 r. po kasacie zakonu. Od 1827 r. rządy nad parafią brdowską przeszły do duchowieństwa diecezjalnego. W latach 1860-1863 klasztor był ponownie użytkowany przez paulinów, jednak na skutek angażowania się w powstanie styczniowe zostali oni zmuszeni w 1864 r. do jego ponownego opuszczenia. Do Brdowa paulini wrócili dopiero w 1953 roku.

Opis

Zespół klasztorny w Brdowie położony jest w pn. części wsi, na wsch. brzegu jeziora Brdowskiego. Barokowy kościół jest świątynią orientowaną. Murowany z cegły i otynkowany, jednonawowy z węższym i niższym prezbiterium, do którego od pn. przylega stara, a od pd. - nowa zakrystia. Z zewnątrz budynek jest oszkarpowany. Od zach. usytuowana jest czterokondygnacjowa wieża z kruchtą w przyziemiu i przejściem na drugiej kondygnacji, prowadzącym z piętra przylegającego do niej klasztoru. Od pd. do kościoła przylega boczna kaplica św. Piotra kryta kopułą z latarnią. W nowym ołtarzu umieszczony jest uznawany za cudowny obraz Matki Boskiej Brdowskiej, koronowany w 1983 r. przez papieża Jana Pawła II na Jasnej Górze w Częstochowie. Obraz ten miał towarzyszyć królowi Władysławowi Jagielle w czasie bitwy pod Grunwaldem w 1410 roku.

Przylegający do kościoła od zach. barokowy klasztor jest dwukondygnacyjnym budynkiem murowanym z cegły i otynkowanym, wzniesionym na planie prostokąta, kryty dwuspadowym dachem z dachówką. Na osi elewacji wsch. zlokalizowana jest brama wejściowa zamknięta łukiem odcinkowym. Wewnętrzny korytarz przyziemia sklepiony jest kolebką wspartą na gurtach, natomiast pomieszczenia obu kondygnacji i korytarz na piętrze - kolebką krzyżową.

Zespół otoczony jest murem wzniesionym w 1790 r., z dwiema bramami od pd. i wsch. zwieńczonymi przerywanymi szczytami, które zdobią obrazy Matki Boskiej i św. Antoniego.

Kościół dostępny do zwiedzania z zewnątrz. Msze św. w niedziele i święta o godz. 8.00, 10.00, 12.00 i 16.00; w święta w dni powszednie o godz. 8.00, 12.00 i 18.00 (w okresie zimowym o godzinie 17.00); w dni powszednie: godz. 7.00 i 18.00 (w okresie zimowym o godzinie 17.00).

oprac. Tomasz Łuczak, OT NID w Poznaniu, 18-11-2014 r.