Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

leżakownia - Zabytek.pl

leżakownia


architektura przemysłowa koniec XIX w. Biskupiec

Adres
Biskupiec, Warszawska 16

Lokalizacja
woj. warmińsko-mazurskie, pow. olsztyński, gm. Biskupiec - miasto

Przykład dziwiętnastowiecznej architektury poprzemysłowej - browarów, licznie funkcjonujących do 1945 r.

na terenie województwa warmińsko-mazurskiego. Jedyny w regionie browar z licznie zachowanym, oryginalnym - historycznym wyposażeniem służącym do produkcji piwa, co wyróżnia go także w skali kraju.

Historia

Browar został wzniesiony zapewne przez St. Wollmanna w 1882 r. W okresie 1885-1945 należał do znanej w regionie z tradycji piwowarskich rodziny Daum (właścicieli licznych hurtowni piwa oraz browarów w Szczytnie i Olsztynie, a także słodowni w Malborku). Browar był systematycznie rozbudowywany i modernizowany, m.in. w 1892 r. (dobudowa kotłowni), 1912/3 r. (prace kontynuowana po zakończeniu pierwszej wojny światowej) oraz w latach 30-tych XX w.). Warzono tu piwa, produkowano lemoniadę oraz rozlewano wodę mineralną. W okresie międzywojennym zatrudniano w browarze ponad 100 pracowników, produkcja wynosiła wówczas ok. 45 000 hl piwa. Browar zaliczany był do najnowocześniej wyposażonych tego typu zakładów w Prusach Wschodnich. W 1945 r. browar został częściowo zniszczony. Po zakończeniu działań wojennych zakład upaństwowiono oraz uruchomiono słodownię. Browar, po niezbędnych remontach (1955-1957), wznowił produkcję 7 listopada 1957 r., która wynosiła wówczas 12 400 hl piwa; w 1966 r. wzrosła do 52 800 hl (w browarze zatrudniano wówczas 80 pracowników ). W 1962 r. browar przekształcono w zakład eksperymentalny, a w 1970 r. założono przy nim filię Zakładu Piwa i Słodu Instytutu Przemysłu Fermentacyjnego w Warszawie, gdzie wykonywano prace do0świadczalne dla przemysłu piwowarsko-słodowniczego. Browar stał się dzięki temu także placówką naukowo-badawczą. W okresie tym, razem z browarami w Olsztynie, Kętrzynie, Szczytnie i Braniewie, wchodził w skład Olsztyńskich Zakładów Piwowarskich. Od początku lat 90-tych XX w. browary tworzyły spółkę Skarbu Państwa - Browary Warmińsko-Mazurskie „Jurand”, którą w 1995 r. sprywatyzowano. W biskupieckim browarze warzono piwo metodami tradycyjnymi. Był to pierwszy zakład w Polsce, który rozpoczął produkcję piwa w KEG-ach, tj. specjalnych, aluminiowych beczkach zapewniających dłuższą trwałość piwa. Browar zamknięto w kwietniu 1998 r. W 2003 r. browar z budynkiem leżakowni i zachowanym, historycznym wyposażeniem wpisany został do rejestru zabytków. Obecnie browar należy do osoby prywatnej i pozostaje tylko częściowo użytkowany (hurtownia tytoniu).

Opis

Wolnostojący budynek browaru usytuowany jest przy ul. Warszawskiej, prowadzącej od płd.-zach. w kierunku starego miasta, pomiędzy rzeką Dymer, a ulicą Piwną. W sąsiedztwie browaru znajduje się leżakownia, która elewacją południową przylega do współczesnego budynku mieszkalnego.

Zabytkowy zespół zabudowy browaru składa się z dwóch historycznych budynków: wielofunkcyjnego budynku produkcyjnego - browaru oraz leżakowni, która połączone są przejściem podziemnym. Oba budynki wzniesione z cegły, podpiwniczone, tynkowane. Budynek browaru wzniesiony na planie prostokąta, trzykondygnacyjny, skrajne ryzality czterokondygnacyjne przekryte dachami czterospadowymi (namiotowymi), pozostałe dachy pulpitowe oraz mansardowe kryte dachówką ceramiczną (dobudówki od zachodu). Elewacja południowa i wschodnia dzielone pilastrami, z trzema płaskimi ryzalitami. Elewacja północna wzniesiona w konstrukcji szkieletowej z wypełnieniem ceglanym (l. 30-te XX w.) Z tego okresu pochodzi także zachowana w browarze stolarka okienna.

Główny budynek produkcyjny browaru, mieszczący m.in. kotłownię, warzelnię i słodownię, składa się z trzech brył, które odzwierciedlają kolejne fazy rozbudowy (od południa ku północy). Najstarsza z nich znajduje się w płd.-wsch. części obiektu, z charakterystycznym kominem suszarni słodu (kotłownię dobudowano w 1892 r.). Wewnątrz budynku zróżnicowane wysokości kondygnacji dostosowane do potrzeb produkcyjnych poszczególnych oddziałów browaru, przekształcane również w związku ze współczesnymi modernizacjami browaru. Zastosowane rozwiązania architektoniczne (stropy, podłogi itp.) typowe dla budynków przemysłowych z przełomu XIX i XX w. We wnętrzach browaru zachowane historyczne wyposażenie, wpisane do rejestru zabytków, w skład którego wchodzą: wyposażenie dwupoziomowej, siatkowej suszarni słodu (m.in. wały spulchniacza), drewniane silosy na słód, betonowe silosy na jęczmień, trzy zamaczalniki do jęczmienia browarnianego firmy Burkhard&Ziesler z Chemnitz, wyposażenie warzelni: dwa kotły warzelne, kadź warzelna, fragment filtra zaciernego - wszystkie firmy Maschinenfabrik F. Weigel Nachf. Aktiengeselschaft Neise-Neuland, dwa kotły parowe w kotłowni: z 1912 r. wyprodukowany w Królewcu oraz z 1936 r. wyprodukowany przez z Elbląga /zakłady Schichaua/, wyposażenie fermentowni (kadzie).

Na parceli browaru zlokalizowane są ponadto dwa historyczne ujęcia wody (studnie) oraz współczesne garaże. Po wpisie do rejestru zabytków skradziono z browaru zabytkową, miedzianą tacę chłodniczą (poj. 82-85 hl) służąca do schładzania gorącej brzeczki piwnej, która była jednym z ostatnich tego typu urządzeń w Polsce i Europie.

Własność prywatna. Obiekt dostępny z zewnątrz. Wnętrza i wyposażenie możliwe do obejrzenia po wcześniejszym uzgodnieniu z właścicielem obiektu.

Oprac. Adam Płoski, OT NID w Olsztynie, 5.07.2014 r.

Rodzaj: architektura przemysłowa

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_28_BK.149667