Cmentarz w Biskupicach koło Byczyny funkcjonował od 1865 roku, a ostatni pochówek odbył się w 1936 roku. Pochowano wówczas byczyńskiego kupca Maxa Skopa.

Historia

W 1788 roku w Byczynie mieszkało 15 Żydów. W kolejnych dziesięcioleciach liczba Żydów w mieście zwiększała się, tak że w połowie XIX wieku osiągnęła liczbę 105 osób. Stanowili oni kilkuprocentowy odsetek mieszkańców miasta. Jeszcze na początku lat 30-tych XX wieku byli oni w nim znaczącymi mieszkańcami. Ale już wg spisu powszechnego przeprowadzonego w 1939 roku w mieście nie było mieszkańców pochodzenia żydowskiego. Żydzi byczyńscy mieli swój dom modlitwy (obecnie ul. Floriańska 24) wzniesiony w 1882 roku. Był to niewielki budynek nazywany „małą synagogą”. Nabożeństwa w tej synagodze odprawiał rabin z Kępna. Pierwotnie miejscowi Żydzi grzebali swoich zmarłych na cmentarzu w Kraskowie. Ponieważ w byczyńskiej gminie żydowskiej zwiększała się ilość wyznawców, niezbędnym stał się własny kirkut. W 1865 roku kirkut założono na polu odkupionym od mieszkańców wsi Biskupice. Położony on był na rozległym wyniesieniu na południe od Byczyny. Granice cmentarza były czytelne, określało je ogrodzenie - mur ceglany. Jeszcze w 1984 roku cmentarz oraz ogrodzenie było w stanie dobrym. W kolejnych latach postępuje degradacja obszaru cmentarza: zawalenie muru ogrodzenia oraz porastanie grobów krzewami, dewastacja macew. W latach 2003 - 2009 prace porządkowe wykonywała młodzież Zespołu Szkół Gimnazjalnych, Licealnych i Zawodowych w Byczynie. Od 2010 roku obiekt pozostaje bez opieki.

Opis

Cmentarz żydowski w Biskupicach położony jest około 2 km na południe od miasta Byczyna, na wyniesieniu morenowym na wschód od Biskupic i około 150 m na wschód od toru kolejowego relacji Kluczbork – Kępno i szosy Kluczbork – Poznań. Obecnie zajmuje powierzchnię 0,12 ha (działka gruntowa nr 21).

Kirkut pierwotnie otoczony był ceglanym murem, z wejściem od strony północnej, z kierunku Byczyny. Jeszcze w 1984 roku cmentarz oraz ogrodzenie było w stanie dobrym. W kolejnych latach postępuje degradacja jego obszaru: zawalenie muru ogrodzenia oraz porastanie grobów krzewami, dewastacja macew. Z murowanego ogrodzenia zachowała się dookolnie część fundamentowa, a od strony wschodniej i północnej mur do około połowy jego pierwotnej wysokości. Pozostała część ogrodzenia (cegły) leży zwalona wzdłuż fundamentów. Od strony wschodniej i północnej cmentarz otacza szpaler robinii akacjowej, od pozostałych stron pojedyncze drzewa. Pomimo zniszczeń i zaniedbań układ tej nekropolii jest czytelny. Obszar składa się z dwóch części: część wschodnia bez pochówków, porośnięta trawą i pojedynczymi krzewami, oraz część zachodnia z pochówkami, porośnięta szczelnie krzewami lilaka (bzu). Obecnie na cmentarz można dojść przez pola. Pierwotna droga gruntowa prowadziła z Byczyny na południe do kirkutu: wejście od strony północnej.

Na cmentarzu w 1984 roku potwierdzono istnienie około 50 pochówków. Zachowało się, w całości (kilka) lub we fragmentach około 30 macew i obramień grobów. Większość zachowanych macew wykonano z piaskowca. Epigrafika nagrobna przywołuje pamięć o licznej społeczności żydowskiej zamieszkującej w Byczynie na przełomie XIX i XX wieku. Na macewach widoczne są napisy w języku hebrajskim oraz niemieckim. Na cmentarzu tym zostali pochowani m.in. Amalia Altman (1886-1899), Stefani Matzdorf (1857-1901), Jacob Altman (1876-1915), Jonas Matzdorf (1857-1917), Aurelin Heymann (1847-1919), Max Heymann (1858-1929) oraz małżeństwo Minna (+1903) Schweitzerowie.

Obiekt jest ogólnodostępny.

Oprac. Krzysztof Spychała, OT NID w Opolu, 02.05.2018 r.