Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cmentarz żydowski - Zabytek.pl

cmentarz żydowski


cmentarz żydowski pocz. XIX w. Biłgoraj

Adres
Biłgoraj, Marii Konopnickiej

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. biłgorajski, gm. Biłgoraj (gm. miejska)

Pierwsi Żydzi pojawili się w Biłgoraju prawdopodobnie już w drugiej połowie XIV wieku, natomiast najstarsza pisemna wzmianka na ich temat pochodzi dopiero z roku 1597.

Już niespełna 20 lat później (1616) otrzymali od właściciela miasta Zbigniewa Gorajskiego przywilej swobodnego osiedlania się, a także kupowania gruntów, wybudowania synagogi oraz cmentarza.

Trzeci cmentarz żydowski założono w pierwszej połowie XIX wieku nieco dalej od centrum miasta, na przedmieściu Piaski, przy ul. Marii Konopnickiej. Jego działka ma kształt nieregularnego sześcioboku o powierzchni 2,44 hektara, którą w dwudziestoleciu międzywojennym otoczono kamiennym murem. Wiadomo, że w tym czasie na cmentarzu znajdowało się mniej więcej tysiąc macew oraz – nad grobem jednego z biłgorajskich rabinów – ohel.

W czasie drugiej wojny światowej również ten cmentarz został zdewastowany. Macewy wyciągnięto i użyto do budowy m.in. chodników w mieście. Na terenie nekropolii Niemcy przeprowadzali zbiorowe egzekucje, a ofiary grzebali na miejscu. Wiadomo, że na cmentarzu znajdują się cztery zbiorowe mogiły biłgorajskich Żydów, Żydów z getta tarnowskiego oraz 200 żydowskich dziewcząt zamordowanych w listopadzie 1942 roku. W listopadzie 1948 roku przeprowadzono ekshumacje zwłok Żydów pochowanych na terenie miasta i złożono je na cmentarzu.

Po wojnie powierzchnia cmentarza została znacznie zmniejszona. Na rozparcelowanych działkach powstały m.in. zakład betoniarski i fabryka domów. Obecnie teren cmentarny ma powierzchnię 0,26 hektara i otoczony jest współczesnym ogrodzeniem z furtką. Zachowało się na nim około 50 nagrobków, które w większości leżą na ziemi.

W latach 80. XX wieku z inicjatywy biłgorajskiego Żyda Arta Lumermana zaczęto porządkować teren cmentarza. W 1986 roku Lumerman ufundował pomnik upamiętniający rodziny Lumermanów i Kantorów. W tym samym czasie obok wzniesiono lapidarium z wmurowanymi kawałkami macew z XIX i XX wieku oraz z XVIII wieku pochodzącymi ze starego cmentarza.

W 1990 r. decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków cmentarz został wpisany na listę zabytków pod nr A-482 z dn. 12.03.1990.

W 2003 roku przy kościele odnaleziono fragmenty kilkudziesięciu macew użytych w czasie wojny do budowy chodnika. Umieszczono je na cmentarzu. W 2006 roku pogrzebano na nim zniszczone zwoje Tory, które odnaleziono w jednym z budynków w Biłgoraju. Co pewien czas na terenie cmentarza prowadzone są prace porządkowe.

Właściciel praw autorskich do opisu: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Andrzej Kwasik.

Rodzaj: cmentarz żydowski

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_06_CM.1546, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_CM.6937