Kościół w Bieździedzy jest typowym przykładem skromnej, salowej budowli późnogotyckiej, wzniesionej niemal całkowicie z kamienia.

Historia

Wzmianka o parafii w Bieździedzy pochodzi z 1326 r. Obecny kościół oraz dzwonnica datowane są na ok. poł. XV w. (wg innych danych kościół wzniesiono w l. 1402-1409). Powstał z fundacji właściciela wsi Helwiga Bieździedzkiego określanego w dokumentach jako Albig Helwegus z Bieździedzy. W 1453 r. nastąpiła konsekracja kościoła. W 1615 r. poświęcona została dobudowana do nawy od pd. kaplica pw. Zwiastowania N. M. Panny fundowana przez ówczesną właścicielkę wsi Zofię Romer. W 1879 r. kościół i dzwonnica uległ pożarowi, który strawił dachy, strop kościoła i znaczną część wyposażenie wnętrza oraz naruszył konstrukcję wieży. Odbudowy kościoła dokonano w 1887 r. Pracami tymi kierował Sławomir Odrzywolski. W 1900 r. dokonano odbudowy wieży połączonej z jej rozbudową (nadbudowa o kondygnację). Kościół był remontowany w l. 70. XX w. Ostatnie prace remontowo-konserwatorskie przy zespole prowadzone były na przeł. XX/XXI w. oraz w l. 2008-2011.

Opis

Zespół usytuowany we wsch. części wsi, ok. 60 m na pd. od drogi lokalnej Lubla-Kołaczyce. Niezbyt obszerny teren zespołu ograniczony jest kamiennym murem z kubaturową, ceglaną bramką od pd., wyznaczającym zasięg dawnego cmentarza przykościelnego. W centralnej części tego placu usytuowany jest kościół. Na zach. od kościoła do ogrodzenia przylega dzwonnica. Kościół jest orientowany.

Kościół jest budowlą gotycką, jednonawową na rzucie prostokąta, z węższym od nawy prezbiterium zamkniętym trójbocznie, do którego od pn. przylega prostokątna zakrystia, przy której od zach. nieco węższa klatka schodowa. Do nawy od pd. dostawiona jest kaplica na planie zbliżonym do kwadratu oraz niewielka, prostokątna kruchta. Prezbiterium, nawa i klatka schodowa mają tę samą wysokość, ale przekryte są odrębnymi dachami dwuspadowymi o różnej wysokości kalenic (dach nad zamknięciem prezbiterium opada trzema połaciami). Gotycka bryła kościoła jest zwarta, z nieznaczną dominacją części nawowej, nakrytej wyższym dachem zwieńczonym pokaźną, neogotycką wieżyczką na sygnaturkę. Ściany dostawionej do prezbiterium zakrystii ze skarbcem na piętrze są tylko nieznacznie niższe od prezbiterium, a jej pulpitowy dach o dwóch połaciach stanowi przedłużenie dachu nad prezbiterium. Odrębnym elementem jest dostawiona do nawy zbliżona do sześcianu bryła barokowej kaplicy, znacznie niższej od kościoła i przekrytej ośmioboczną kopułą z latarnią..

Kościół wymurowany został z kamienia o nieregularnym wątku. Ściany opięte zostały przyporami z kamiennymi kapnikami. Poniżej podstawy okien niemal cały kościół obiega profilowany gzyms kapnikowy. W nawie znajduje się drewniany strop belkowy, w prezbiterium sklepienie kolebkowe z lunetami wsparte na przyściennych półfilarach, w kaplicy kopuła na trompach. W prezbiterium i nawie okna ostrołukowe, w skarbcu niewielkie, prostokątne. W kaplicy okna prostokątne zamknięte półkoliście. Gotyckie portale kamienne, bogato profilowane zachowane w zach. i pd. ścianie nawy oraz pn. ścianie prezbiterium (do zakrystii). W zakrystii portal ostrołukowy. Dachy nawy i prezbiterium pokryte są blachą miedzianą. Ściany kaplicy oraz szczyt zach. są otynkowane. Wnętrze prezbiterium wydzielone jest od nawy ścianą tęczową o ostrołukowym wykroju arkady. Kaplica otwarta do nawy półkolistą arkadą. W zach. części nawy znajduje się obszerny, drewniany chór muzyczny z dekoracją neogotycką, wsparty na dwóch kolumnach. Wyposażenie wnętrza głównie neogotyckie, powstałe tuż po pożarze kościoła w 1879 r.: ołtarz główny, ołtarz w kaplicy, ambona, chrzcielnica (1885 r.), ołtarze boczne (1891 r.).

Dzwonnica usytuowana w linii ogrodzenia, na osi elewacji zach. kościoła, założona została na rzucie kwadratu. Bryła z wyraźnym podziałem na dwie kondygnacje odpowiadającym fazom budowy dzwonnicy, z masywnymi przyporami na narożach kondygnacji dolnej. W kondygnacji górnej wprowadzono stosunkowo bogaty detal architektoniczny tj. pseudowykusze z okulusami o szczytach zwieńczonych kamiennymi pinaklami, pseudoboniowanie ściętych narożników, okna biforialne w dolnej partii oraz okna ostołukowe w środkowej. Dzwonnicę wieńczy wysoki hełm ostrosłupowy. Jest to budowla wzniesiona z kamienia w kondygnacji dolnej oraz kamienia i cegły w kondygnacji górnej. Kondygnacja górna jest otynkowana.

Obiekt dostępny z zewnątrz. Możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym kontakcie telefonicznym.

Oprac. Ryszard Kwolek, OT NID w Rzeszowie, 08-07-2015 r.