Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół budynków Teatru Polskiego - Zabytek.pl

zespół budynków Teatru Polskiego


budynek użyteczności publicznej 1888 - 1889 Bielsko-Biała

Adres
Bielsko-Biała, 1 Maja 1

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. Bielsko-Biała, gm. Bielsko-Biała

Przykład architektury użytkowej nawiązującej do budowli wiedeńskich, charakteryzującej się bogatym wystrojem architektonicznym w stylu neobarokowym.

Historia

W 1889 r. została wykupiona część ogrodów zamkowych dzięki zbiórce Komitetu Budowy Teatru. Teatr w stylu eklektycznym z elementami neoklasyki i neobaroku wybudowano w latach 1889-1890 wg projektu Emila Foerstera przez firmę A. Walczok Bielsko. Rzeźby i sztukaterie wykonali Josef Scheuer z Białej i Adolf Schill z Wiednia; krycie dachów łupkiem - Karl Nierse; kurtynę - pracownia Johann Kautsky. Otwarcie teatru nastąpiło 30-09-1890 r. Zgodnie z założeniem Foerstera, przypomina on Operę Wiedeńską i Teatr Narodowy w Budapeszcie. W 1891 r. przed wejściem gmachu powstała fontanna. Teatr przebudowany w 1905 r. zgodnie z projektem firmy Fellner&Helmer z Wiednia. Poszerzono widownię, zlikwidowano loże na pierwszym piętrze na osi wnętrza, dobudowano dwa piętrowe aneksy przy elewacjach bocznych. Od 1890 do 1945 r. działała w teatrze zawodowa scena niemiecka. Historia Teatru Polskiego rozpoczyna się po II wojnie światowej, w 1945 r. Teatr zawodowy został stworzony przez Stanisława Kwaskowskiego. Już w 2. poł. lat 40. XX w. należał - wg Leona Schillera - do sześciu najlepszych scen w kraju. Upaństwowiony w 1949 r. W 1914 r. w rekwizytorni wybudowano zespoły sanitarne. W 1998 r. część parterową przebudowano na potrzeby sceny teatralnej. W 1995 r. w gmachu teatru przeprowadzono remont pokrycia dachu, rynien, rur spustowych, stolarki okiennej i drzwiowej, w latach 1999-2000 zaś remont konserwatorski wnętrz, a w kwietniu 2008 r. generalny remont elewacji teatru, wraz z konserwacją rzeźb, iluminacją, wymianą poszycia dachowego, zbudowano nową, obrotową scenę, zamontowano klimatyzację i nowe oświetlenie; piwnicę zaadaptowano na kawiarnię.

Opis

Zespół (teatr, rekwizytornia) usytuowany jest po pd.-wsch. stronie wzgórza zamkowego. Gmach teatru - z cegły, o żelbetowych stropach i zróżnicowanym krytym blachą dachu. Rekwizytornia - z cegły o żelbetowym stropie spinającym konstrukcje i dachu dwuspadowym, krytym blachą, opartym na drewnianej konstrukcji.

Rzut teatru regularny, symetryczny, bryła zwarta zbliżona do prostokąta; budynek dwupiętrowy. Bryła rekwizytorni regularna, na planie prostokąta; obiekt parterowy z półpiętrem.

Elewacje zespołu tynkowane o bogatym wystroju architektonicznym. Fasada budynku teatru zwieńczona rzeźbą Apollina, w bocznych partiach, we wnękach rzeźby Talii i Melpomeny. W fasadzie motyw rzymskiego łuku triumfalnego.Reprezentacyjne okno o stolarce trójdzielnej z dekoracją snycerską; podziały pionowe rozwiązane jako pilastry. Stolarka pozostałych okien dwuskrzydłowa ze ślemieniem, sześciokwaterowa (w poddaszach czterokwaterowa bez ślemienia). W fasadzie centralnie usytuowane wejście główne. Wszystkie wejścia ujęte portalami. Fasada budynku rekwizytorni zwieńczona dekoracyjnym frontonem. W parterze wejście z dwuskrzydłowymi, metalowymi wrotami. Elewacje dzielone lizenami. Stolarka okienna zbliżona do stolarki teatru, lecz uboższa w zdobieniu. Elewacja wsch. (przy torze kolejowym) o skromniejszym wystroju.

W budynku teatru wnętrza mają bogaty wystrój. Belki stropowe w hallu dekorowane sztukateriami i złoceniami; posadzka ceramiczna wzorzysta. Między parterem a pierwszym piętrem znajduje się reprezentacyjna klatka schodowa, dwuramienna; stopnie kamienne, balustrady kute. U dołu para żeliwnych kandelabrów wspartych na gryfach. Schody z pierwszego piętra na drugie: kamienne z secesyjnymi balustradami kutymi z poręczami drewnianymi. Przy ścianie poręcz linowa na wspornikach w kształcie lwich głów. Dodatkowo w budynku para dwubiegowych klatek schodowych w części frontowej oraz zabiegowych klatek w tylnej. Wnętrze widowni wykonane na rzucie półeliptycznym, z balkonami o dwóch kondygnacjach, wspartymi na filarach i pilastrach o bogatym wystroju sztukatorskim i rzeźbiarskim. Obramienie sceny w formie profilowanej ramy z ornamentacją i złoceniami. Kurtyna jest malowana z tańczącymi nimfami na tle arkadyjskiego pejzażu. W otokach - dekoracja ornamentalna; plafon ujęty gzymsem. Na piętrze, w części frontowej, na osi, znajduje się reprezentacyjna sala nakryta stropem o bogato dekorowanych sztukateriami belkach; ściany z pilastrami kompozytowymi z główkami puttów. Stolarka drzwiowa urozmaicona; wiele typów opraw świetlnych. Budynek rekwizytorni podzielony jest wewnątrz na dwie hale; magazyn i sala teatralna („mała scena”). W części magazynowej - antresola konstrukcji stalowej. Na półpiętrze - pracownie, do których można się dostać schodami żelaznymi wzdłuż ściany wsch.

Otoczenie zespołu zostało zaprojektowane w formie placu przed fasadą teatru. Nawierzchnia placu nowa z kostki bazaltowej. Na środku okrągły klomb z nową fontanną z betonu. Oświetlenie stylizowane na gazowe. Przed fasadą - podjazd kamienny z parą żeliwnych kandelabrów (sygn. ACT. GES. R. PH. Wagner Wien) i parą żeliwnych lamp. Od strony zaplecza teatru (od pd.) budynek rekwizytorni (tzw. stolarnia).

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Aleksandra Bednarska, OT NID w Katowicach, 30-11-2015 r.