Historia

Słynące z sukienników miasto Bielsko-Biała, posiada barwny rodowód. Powstało w 1951 r. w wyniku połączenia administracyjnego leżącego na historycznych ziemiach śląska cieszyńskiego Bielska oraz Białej stanowiącej obszar małopolski. Ośrodek o dłuższych tradycjach reprezentuje Bielsko, które zgodnie z informacjami źródłowymi uzyskało prawa miejskie przed 1323 r., a pierwszy informacje odnośnie ratusza pochodzą z 1659 r. i dotyczą zniszczenia obiektu w wyniku pożaru. Pomimo młodszego wieku Biała nie ustępuje wartością architektoniczną sąsiedniej strukturze. Pierwsze informacje na temat wsi pochodzą z 1564 r., omawiany obszar uzyskuje prawa miejskie w 1723 r., a drewniany ratusz powstaje ponad dwadzieścia lat później w 1750 r. XVIII-wieczny ratusz wyburzono w 1827 r., wzniesiono wówczas nowy murowany obiekt, przekształcony pod koniec wieku na Sąd Powiatowy. Obecny wygląd ratusza zawdzięczamy ogłoszonemu przez Komunalną Kasę Oszczędnościową konkursowi architektonicznemu, na nową siedzibę placówki mieszczącą równocześnie Zarząd Miasta. W wyniku przeprowadzonego w 1894 r. konkursu wyłoniono projekt Emanuela Rosta (juniora), który wraz z ojcem prowadził znaną w Białej pracownię architektoniczną, założoną w latach 50-tych XIX w. Prace budowlane pod kierunkiem Ignatza Ungwera zakończono we wrześniu 1897 r., uzyskując interesującą bryłę nawiązującą do budownictwa renesansowego. Obiekt pełnił swoje funkcję nieprzerwanie do 1951 r., obecnie w ratuszu mieści się Urząd Miejski w Bielsku-Białej. Budynek na przestrzeni lat przeszedł liczne prace remontowe i modernizacyjne w wyniku, czego doszło do częściowego zatarcia detalu architektonicznego i wystroju elewacji. Obecny wygląd ratusza zawdzięczamy przeprowadzonym w latach 1996-1997 kompleksowym pracom, w trakcie, których przywrócono historyczny XIX-wieczny wygląd obiektu, dzięki wydobyciu i uczytelnieniu bogatego detalu.

Opis

Obiekt zlokalizowany jest w centrum miasta Bielsko-Biała, na wschód od Zamku Sułkowskich, na terenie historycznej Białej. Wolnostojący budynek ratusza położony jest w obrębie placu Ratuszowego, pełniącego pierwotnie funkcję targowiska, jako tzw. Świński Plac, granicząc od wschodu ze zwartą tkanką miejską, od zachodu natomiast z terenami zieleni urządzonej w postaci niewielkiego parku wytyczonego w oparciu o przebieg rzeki Białej, dzielącej niegdyś dwa odrębne miasta tj. Bielsko i Białą, wyznaczając jednocześnie granicę pomiędzy Śląskiem a Małopolską. Neorenesansowy obiekt projektu Emanuela Rosta (syna) posiada jednorodną architektonicznie bryłę, rozczłonkowaną ozdobnym detalem w postaci licznych ryzalitów. Wniesiony na rzucie zbliżonym do wydłużonego prostokąta ratusz, wzbogacony jest dodatkowo dwoma krótkimi skrzydłami od zachodu. Wykonany w konstrukcji murowanej obiekt posiada charakterystyczną dominantę wysokościową zaburzającą symetryczną kompozycję fasady w formie masywnej, prostokątnej wieży z arkadową galerią widokową wspartą na konsolach z czterema wykuszami akcentującymi jej narożniki z prostym zwieńczeniem w formie niewielkich wieżyczek. Zlokalizowana w części południowej wieża posiada proste poziome boniowania oraz bogatą dekorację opasek okiennych zwieńczonych fantazyjnym kapitelem podtrzymującym szczegółowo opracowane naczółki, wieża nakryta jest hełmem cebulastym z iglicą. Korpus główny posiada bogatą dekorację architektoniczną i rzeźbiarską, projektant zadbał o wyraźne zaakcentowanie piano nobile poprzez wprowadzenie różnorodnej artykulacji ścian tj. rustykowanego cokołu na wysokości parteru rozwiniętej dekoracji na wysokości piętra oraz płaskiej formy ostatniej kondygnacji o gładkiej przestrzeni międzyokiennej z ascetycznymi pilastrami. Elewacja frontowa posiada szeroki, zlokalizowany na osi ryzalit środkowy z trzema portalami wejściowymi w obrębie arkadowej logii poprzedzonej przez schody zewnętrzne. Dominujący w fasadzie ryzalit posiada bogatą symbolikę oraz rozbudowany detal architektoniczny w postaci wystawnej dekoracji ornamentalnej z okazałym szczytem z alegorycznymi figurami Ejrene, bogini pokoju wraz z małym Plutosem oraz rogiem obfitości nawiązującymi do funkcji gmachu. Podział wewnętrzny oparto o dwa trakty z charakterystycznym dla budynków publicznym usytuowaniem klatki schodowej w części centralnej, w obrębie obszernego korytarza. Najbardziej reprezentatywne pomieszczenie obiektu stanowi Sala Posiedzeń nakryta ozdobnym stropem lustrzanym z bogatą dekoracją stiukową ścian, o podkreślonym pionowym podziale dzięki wprowadzeniu smukłych pilastrów o jońskich kapitelach.

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz.

Oprac. Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 13-11-2015 r.