do końca XIV w., a być może, że jeszcze w XV w. Obiekt jest najstarszym zabytkiem w Bielsku-Białej i bardzo cennym stanowiskiem archeologicznym. Należy do nielicznych grodzisk odkrytych na terenie Górnego Śląska. Relikty grodu posiadają do pewnego stopnia czytelną formę terenową, która świadczy o fortyfikacjach dawnej osady obronnej. Na majdanie grodziska znajdują się zabytkowe nawarstwienia kulturowe oraz nieruchome i ruchome zabytki archeologiczne, są to źródła do poznania najstarszych dziejów miasta i regionu.

Usytuowanie i opis

Zabytek znajduje się na górnej krawędzi niedużej doliny Starobielskiego Potoku. Zlokalizowany jest w zachodniej części miasta, w dzielnicy Stare Bielsko, przy ulicach Wał Szwedzki i Pod Grodziskiem. Grodzisko należy do typu pierścieniowatych i w planie ma w przybliżeniu kształt koła o średnicy ok. 210 m. Powierzchnia grodziska, mierząc po obwodzie zachowanego, wewnętrznego wału, wynosi ok. 3,5 ha, natomiast mierząc po obwodzie fosy ok. 4,3 ha. Według J. Bartysa gród otoczony był podwójnym pierścieniem drewniano-ziemnych wałów pomiędzy którymi znajdowała się szeroka fosa. Do dnia dzisiejszego zachował się jedynie wał wewnętrzny. W dużym stopniu zniszczona jest również południowa ćwiartka grodziska na której posadowiony jest XIX w. kościół ewangelicki wraz z budynkami towarzyszącymi i ogrodem. W tej części zabytku wały i fosa są zupełnie wyrównane i nieczytelne w terenie.

Historia

Gród został wzniesiony w XII w. i był użytkowany przynajmniej do końca XIV w., a być może również w XV w. Obecnie w południowej części zabytku znajduje się XIX w. kościół ewangelicki i towarzyszące mu pomieszczenia gospodarcze i ogród.

Stan i wyniki badań

Pierwszy sezon wykopaliskowy na stanowisku został przeprowadzony przez Jana Bartysa, jeszcze przed II wojną światową tj. w 1938 r. W latach 70. i na początku lat 80. XX w. (1973-1979, 1981 r.) badania na zabytku kontynuowała Małgorzata Płazak. Dodatkowo w 1978 roku na stanowisku wykonano badania geofizyczne. Prace archeologiczne pozwoliły na zarejestrowanie reliktów drewnianych domostw oraz budynków gospodarczych (warsztaty, kuźnie?), odkryto drewnianą studnię, a także jamy odpadkowe i produkcyjne oraz doły podymarkowe. Znaleziono również dużą ilość fragmentów ceramiki oraz zabytków metalowych (m.in. elementy uzbrojenia, narzędzia) i kości zwierzęce.

Zabytek dostępny przez cały rok.

Oprac. Michał Bugaj, OT NID w Katowicach, 20.08.2014 r.