Historia

W 1855 r. znajdujące się wówczas w granicach Austrii Bielsko otrzymało połączenie z linią Kolei Północnej Cesarza Ferdynanda, łączącej Wiedeń i Lwów. Pierwszy gmach dworcowy, zlokalizowany na pd. od obecnego, oddano do użytku w 1860 r. Po skomunikowania miasta w 1888 r. z linią Kolei Miast Śląskich i Galicyjskich, tzw. Kojetiną łączącą Morawy z Zebrzydowicami, z uwagi na wzrost ruchu pasażerskiego nastąpiła konieczność budowy nowego, większego dworca. Budowę gmachu rozpoczęto w 1889 r. Inwestycję wg proj. bielskiego architekta Carla Roberta Schulza, zrealizowała firma budowlana Carla Korna. Neorenesansowe polichromie we wnętrzu holu głównego wykonał wiedeński warsztat Wild&Weygand. Na pocz. 1890 r. budynek oddano do użytku. Warto wspomnieć, że zbliżony w formie gmach dworcowy linii Koszycko-Bogumińskiej oraz Kojetiny wybudowano w 1889 r. w ob. Czeskim Cieszynie, zapewne również wg proj. C. Schulza. W latach 30. XX w. w budynku przeprowadzono pierwszy remont. W ramach prac przebudowano również plac zlokalizowany od strony ul. Warszawskiej. W 1964 r. zlikwidowano przylegającą od pd. wiatę na żeliwnych kolumnach, służącą jako schronienie dla dorożek, a potem taksówek. Na jej miejscu wybudowano budynek techniczny o współczesnej formie. W latach 1995-2001 gmach dworca poddano kompleksowym pracom o charakterze remontowo-restauratorskich, w trakcie których m.in. wymieniono pokrycie dachowe, przemurowano lica elewacji wg pierwowzoru, wymieniono stolarkę okienną i drzwiową itp.

Ponadto odsłonięto zamalowane po I wojnie światowej napisy upamiętniające budowę dworca na fasadzie oraz neorenesansowe polichromie w holu głównym.

Opis

Dworzec położony jest w pn. części śródmieścia Bielska-Białej, na terenie d. Bielska, u zbiegu ul. Warszawskiej, 3 Maja i Piastowskiej, na pn. od starszego budynku stacyjnego z 1860 r. Jest to budynek murowany z cegły i kamienia, wzniesiony na wydłużonym na osi pn.-pd. rzucie, częściowo podpiwniczony, addycyjny, złożony zasadniczo z trzech jednopiętrowych pawilonów na rzucie kwadratów, krytych dachami czterospadowymi, połączonych węższymi, parterowymi skrzydłami na rzucie prostokąta, krytymi dachami dwuspadowymi. Od pn. gmach łączy się z budynkiem poczty na rzucie kwadratu z prostokątnymi skrzydłami bocznymi, natomiast od wsch., tj. od strony torowiska, z wiatą peronową. Utrzymane w stylistyce neorenesansowej, wieloosiowe elewacje gmachu licowane są czerwoną cegłą, a urozmaicający je detal architektoniczny wykonany jest zarówno z cegły żółtej, jak i piaskowca. Ściśle symetryczna kompozycja poszczególnych elewacji składa się z szeregu otworów okiennych i drzwiowych zamkniętych arkadowo, ujętych ceglanymi obramieniami z kamiennym, rustykowanym kluczem. Poszczególne osie wyodrębnione są za pomocą ceglanych lizen. Na podziały horyzontalne składają się: rozbudowane ceglane pseudobelkowanie z kamiennym gzymsem w zwieńczeniu, podwójne ceglane gzymsy w zwieńczeniu przyziemia oraz niski cokół licowany ciosami piaskowca. Dodatkowo środkowe osie jednopiętrowych pawilonów od strony frontowej zaakcentowane są trójkątnymi naczółkami. Umieszczone na osi pawilonu środkowego od strony ul. Warszawskiej dwukondygnacyjne, arkadowo zamknięte wejście główne ujęte jest pilastrami z kamiennymi bazami i kapitelami. W płycinach fryzu umieszczonego po obu stronach wejścia głównego znajduje się odsłonięty w k. XX w. napis upamiętniający: K. K. Privilegirte Kais. Ferd. Nordbahn. Zadaszenie peronu od strony wsch. wsparte jest na żeliwnych kolumnach o korynckich kapitelach oraz profilowanych wspornikach.

Częściowo przekształcony układ wnętrz ma charakter addycyjny, zasadniczo dwutraktowy. W pawilonie środkowym zlokalizowany jest hol kasowy, dostępny zarówno z ul. Warszawskiej, jak i od strony peronów. Hol skomunikowany jest ob. z dwutraktowym łącznikiem pn., w którym poszczególne pomieszczenia o charakterze usługowo-handlowym dostępne są z korytarza ulokowanego od strony zachodniej. W reprezentacyjnym holu zachował się autentyczny, neorenesansowy wystrój architektoniczny z k. XIX w. wraz z polichromiami w stylu pompejańskim.

Zabytek dostępny.

Oprac. Agnieszka Olczyk, OT NID w Katowicach, 6-04-2017 r.