XIX wieku. Doskonale zachowany starodrzew, układ przestrzenny z pałacem i stawami, a także położenie w granicach miasta są atutem założenia. O znaczeniu historycznym i artystycznym w skali regionu.

Historia

Od XV w. na tym terenie znajdowała się siedziba dworska z ogrodem, będąca własnością Jakuba Raczki - Tabutowicza. Kolejnymi właścicielami posiadłości byli Chodkiewicze, książę Fiodor Masalski, Jan Piotr Sapieha i Krzysztof Radziwiłł. Od 1629 r. dzierżawili ją arianie. W 1698 r. przeszła w ręce Branickich. Na terenie posiadłości znajdowały się zabudowania folwarczne, trzy ogrody użytkowe, stawy z groblą, po której biegł gościniec zabłudowski, karczma i młyn ze stawem na rzece Białej. W 1808 r. zespół wykupili Radziwiłłowie, w 1856 r. sprzedali go senatorowi Aleksandrowi Kruzenszternowi, który w 1886 r. przeznaczył je na posag dla córki Zofii Ruediger. Gościniec przesunięto poza stawy, które przebudowano, a na miejscu dawnego folwarku założono park krajobrazowy.

Pałac o charakterze neorenesansowej willi z klasycystycznym detalem powstał w latach 60. XIX wieku. Poprowadzono nowe drogi spacerowe i dosadzono wiele drzew i krzewów w stylu swobodnego parku krajobrazowego. W 1898 r. na miejscu spalonego starego browaru wybudowano nowy. W 1922 r. posiadłość została odkupiona przez ks. Jerzego Rafała Lubomirskiego. W 1939 r. w pałacu rezydowały władze radzieckie, w latach 1941-1944 pełnił rolę rezydencji szefa administracji cywilnej okręgu białostockiego Ericha Kocha, na którego polecenie obok pałacu wzniesiono bunkier. Wycofujący się w 1944 r. Niemcy podpalili pałac. Po wojnie majątek upaństwowiono, a pałac przekazano w użytkowanie Technikum Rolniczemu. W latach 50. XX w. budynek został wyremontowany pod nadzorem Pracowni Konserwacji Zabytków. W poł. lat 90. sprzedano go Wyższej Szkole Administracji Publicznej. Uczelnia przeprowadziła generalny remont budynku i przystosowała go do swoich potrzeb. Park pozostał własnością miasta. W 2010 r. przeprowadzono gruntowne czyszczenie stawów.

Opis

Zespół pałacowy usytuowany jest w południowo-wschodniej części miasta, w trójkącie między ulicami Myśliwską, Wiewiórczą i ks. St. Suchowolca. Styl: neorenesansowy z detalem klasycystycznym.

Głównym elementem zespołu jest pałac położony na niewielkim wzniesieniu na polanie w południowej części parku krajobrazowego o powierzchni ok. 17 ha. Pałac murowany, o rozczłonkowanej, dwukondygnacyjnej bryle nakryty jest czterospadowym dachem. Elewacja frontowa, z czterokolumnowym portykiem skierowana na północ. Przed fasadą pałacu usytuowany jest kolisty podjazd wyłożony kostką betonową z klombem, na którym koliście ukształtowany żywopłot, tuje, świerk i kwiaty. Od strony pd. trawnik i parking, z którego od wsch. otwarcie na największy staw. Park krajobrazowy z przewagą nasadzeń lipy i jesionu z XVIII i XIX w., liczne współczesne nasadzenia, powiązane z systemem stawów usytuowanych we wschodniej części zespołu i pałacem swobodnymi alejkami i ścieżkami o nawierzchni żwirowej.

Dostęp do obiektu ograniczony - własność uczelni. Dostępny z zewnątrz.

Oprac. Grażyna Rogala, OT NID w Białymstoku, 10.12.2014 r.