W odrestaurowanych wnętrzach liczne dekoracje malarskie w stylu rokoko, wykonane przez malarza Roberta Stpiczyńskiego.

Historia

Pałacyk ufundowany przez hetmana Jana Klemensa Branickiego w końcu lat 60. XVIII wieku. Nie jest znany projektant ani przeznaczenie obiektu, być może pałacyk miał być siedzibą koniuszego (równolegle w literaturze funkcjonuje nazwa Dom Koniuszego) lub maison de plaisance ostatniej żony hetmana Izabeli. Po śmierci Branickiego w 1771 r. przerwano prace wykończeniowe, podjęto je w 1776 r. na zlecenie Izabeli Branickiej, która przeznaczyła budynek na mieszkanie swego architekta J. Sękowskiego. W 1796 r. budynek wydzierżawiono Kamerze Pruskiej, która urządziła tu siedzibę prezydenta. Po śmierci Izabeli Branickiej w 1808 r. właścicielem pałacyku został car Aleksander I. W 1837 r. przekazano go Instytutowi Panien Szlacheckich. W 1898 r. pałac zakupił Andrzej Literer, w budynku urządzono restaurację z salą koncertową. Po śmierci Literera spadkobiercy odsprzedali budynek Edwardowi Herbstowi, który wydzierżawił go na mieszkania. W 1927 r. posesję podzielono na 6 części i sprzedano różnym osobom. Właścicielem pałacyku był Hirsz Wider, który w 1934 r. przebudował wnętrza i urządził w nich restaurację, klub i cukiernię. W czasie wojny budynek był użytkowany przez władze okupacyjne. W 1944 r. pałacyk został spalony. Odbudowano go w latach 1947 - 1952 wg projektu S. Bukowskiego. Stał się siedzibą Muzeum Regionalnego, a od 1962 r. - po gruntownym remoncie - Muzeum Ruchu Rewolucyjnego. Od 1974 r. mieścił się tutaj Instytut Architektury Politechniki Białostockiej, pod koniec l. 70. XX w. budynek przeznaczono na siedzibę Urzędu Stanu Cywilnego, później Pałac Ślubów. Od 1996 r. rozpoczęto prace konserwatorskie wewnątrz obiektu realizując projekt ks. Jana Niecieckiego zmierzający do nadaniu wnętrzom barokowego charakteru. W 2009 r. opracowano koncepcję uporządkowania terenu zielonego otaczającego pałacyk. Projekt zakładał utworzenie ogrodu w stylu barokowym, odtworzenie paradnej bramy i ogrodzenia.

Opis

Budynek usytuowany w centrum miasta w pobliżu zespołu pałacowo - ogrodowego Branickich, na północ od dziedzińca paradnego, zamykający od wsch. perspektywę reprezentacyjnej ul. Kilińskiego. Pałacyk w stylu barokowym z rokokowym wnętrzem.

Budynek wolno stojący, kalenicą wzdłuż ul. Kilińskiego. Dwukondygnacyjny z użytkowym poddaszem, rzut na planie prostokąta o zaokrąglonych narożach, częściowo podpiwniczony, dach mansardowy. Murowany z cegły, tynkowany, na fundamencie kamiennym, dach kryty dachówką, w piwnicy sklepienie kolebkowe z lunetami. Elewacja frontowa zachodnia pięcioosiowa, na osi centralnej płytki ryzalit zwieńczony trójkątnym naczółkiem w obramieniu, w tympanonie malowane panoplia, w zwieńczeniu waza. Drzwi w osi centralnej w kształcie prostokąta zamkniętego łukiem odcinkowym, nad drzwiami balkon na wolutowych wspornikach, balustrada metalowa z motywem kwiatowym, drzwi balkonowe prostokątne z półkolistym naświetlem. Na pozostałych osiach okna; w przyziemiu prostokątne zamknięte łukiem odcinkowym, na drugiej kondygnacji prostokątne wydłużone. Wszystkie okna z iluzjonistyczną dekoracją w formie profilowanych opasek. Gzyms wieńczący wysunięty. W osi 2 i 4 okna mansardowe w formie okulusów. Dolna partia elewacji i narożniki na całej wysokości boniowane. Elewacja tylna wschodnia 7-osiowa, z wydatnym trzyosiowym ryzalitem w części środkowej na planie prostokąta z zaokrąglonymi narożami, środkową cześć zdobią 2 wazony. Na osi 2, 4, 6 okna mansardowe w formie okulusów. Na osi centralnej w przyziemiu drzwi balkonowe z wyjściem na taras zamknięty betonowym murkiem, powyżej okno prostokątne balkonowe i balkon na rzucie owalnym. Elewacje boczne 4 - osiowe, z nieznacznym ryzalitem na jednej osi, okna jak w bocznych częściach el. frontowej, w osiach 2 i 3 okna mansardowe w formie okulusów. Część okien iluzjonistyczna.

Dekoracje wnętrz wykonane współcześnie pod kierunkiem ks. Jana Niecieckiego nawiązują do stylistyki pokoi pałaców Branickich w Warszawie i Białymstoku. Dekoracje malarskie wykonał Robert Stpiczyński, prace sztukatorskie, odlewnicze i snycerskie Wojciech Lachowicz. Szczególnie zwracają uwagę iluzjonistyczne elementy architektoniczne oraz przedstawienia sześciu rezydencji Branickich, złocone aplikacje snycerskie i drewniane boazerie. W pokoju ogrodowym na podłodze dywan wykonany współcześnie wg wzoru z epoki. Meble w stylu późnorokokowym.

Dostęp do obiektu ograniczony.

Oprac. Grażyna Rogala, OT NID w Białymstoku, 10.12.2014 r.