Jeden z punktów Szlaku Białostockich Fabrykantów, Szlaku Esperanto i Wielu Kultur oraz otwartego w 2008 r. Szlaku Dziedzictwa Żydowskiego w Białymstoku.

Historia

Rezydencja białostockiego fabrykanta ChaimaNowika i jego żony Chany wybudowana w l. 1900 - 1910, w skład zespołu wchodził pałac, trzy budynki gospodarcze i ozdobny ogród. Nowik był właścicielem największej w Białymstoku fabryki sukna i kapeluszy „Nowik i synowie”, położonej przy ul. Augustowskiej. W 1912 r. Nowik przekazał ½ praw własności na rzecz swojej żony. Od 1925 r. właścicielami rezydencji byli spadkobiercy Nowika. Wynajmowano w niej reprezentacyjne mieszkania, szczególnie przedstawicielom wolnych zawodów. Część pomieszczeń wydzierżawiono wojsku, które umieściło w nich Powiatową Komendę Uzupełnień, we wrześniu 1939 r. w pałacu mieścił się sztab obrony Białegostoku. W czasie II wojny światowej właściciele zginęli, a budynki zostały zajęte przez Garnizonowy Szpital Wojskowy. We wrześniu 1945 r. posesja została przejęta przez Tymczasowy Zarząd Państwowy na województwo białostockie. Od 1946 r. obiekt został przekazany w dzierżawę wojsku, które po przeprowadzeniu remontu urządziło w nim Wojskową Komendę Uzupełnień.

Opis

Pałac położony w ciągłej zabudowie ul. Lipowej, głównej ulicy miasta, na skrzyżowaniu z ul. Waryńskiego. Eklektyczny pałac z oficyną i pozostałością ozdobnego ogrodu, główny budynek w stylu secesyjnym, z elementami klasycyzującymi, z rotundą w narożniku. Oficyna w stylu szwajcarskim. Pałac murowany, dwukondygnacyjny, podpiwniczony, na planie w kształcie litery L, od strony wschodniej połączony szczytem z sąsiednim budynkiem. Nieco cofnięty w stosunku do linii zabudowy ulicy, w bryle dwa połączone prostopadłościany, dach dwuspadowy kryty blachą. W narożniku od strony zachodniej trzykondygnacyjna wieża. Od frontu zdobione kwiatowym motywem metalowe ogrodzenie w linii zabudowy ul. Lipowej, okalające posesję również od zachodu, od frontu w zachodnim narożniku i na wysokości narożnika pałacu murowane słupki. Elewacja frontowa asymetryczna, wieloosiowa, z ryzalitami w narożnikach, okna pierwszej i trzeciej kondygnacji zamknięte łukiem odcinkowym, drugiej kondygnacji prostokątne. W drugiej kondygnacji ponad oknami płyciny z dekoracją roślinną, między oknami na występach z muru wieńce laurowe. Zwieńczenie gzymsem na wspornikach, w części centralnej attyka dekorowana obeliskami. W ryzalicie wsch. znajduje się nieco cofnięte wejście z dwuskrzydłowymi drzwiami z naświetlem, w licu elewacji ponad wnęką drzwiową okno w kształcie leżącego prostokąta zamkniętego łukiem odcinkowym, ujęte w bogato zdobione obramienie. Ryzalit zach. w formie wieży, w górnej kondygnacji czworoboczny, nakryty łamanym hełmem z wazonami u podstawy, okna wydłużone, na drugiej kondygnacji wykusz na planie wycinka koła oparty na zdobionym motywem roślinnym wsporniku, w trzeciej kondygnacji oparty na wykuszu balkon z ozdobną balustradą. Wschodnia elewacja asymetryczna wieloosiowa, okna jak w el. frontowej, na dachu w osiach 2-5 kukawki. Układ wnętrz częściowo zachowany, w głównej klatce schodowej zachowane fragmenty malowanego fryzu z motywem roślinnym.

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz.

Oprac. Grażyna Rogala, OT NID w Białymstoku, 10.12.2014 r.