Historia

Cmentarz parafialny, rzymskokatolicki założony w 1. poł. XIX w., powiększony po 1945 roku.

Opis

Cmentarz o powierzchni ok. 3 ha, usytuowany we wsch. części wsi, pod lasem, w niedalekim sąsiedztwie kościoła. Obwiedziony kamiennym ogrodzeniem z bramą na głównej osi.  Nagrobki rozmieszczone w równoległych rzędach, jedna aleja obsadzona brzozami (zachowana szczątkowo).

W pd.-zach. części nagrobek Aspazji Świderskiej, zabitej podczas potyczki 31.03.1863 roku. Nagrobek w formie żeliwnego obelisku zwieńczonego lanym, ażurowym krzyżem. Podstawa obelisku kamienna, prostopadłościenna, z płyciną, w zwieńczeniu której krzyż Virtuti Militari i dwa skrzyżowane bagnety poniżej. Na licu obelisku umieszczono wypukły napis antykwą: Ś. P./ ASPAZJA/ ŚWIDERSKA/W KWIECIE/ WIEKU/ SIŁ I ŻYCIA/ WSZECHMOCNY PRZED TRON/ SWÓJ JĄ POWO/ ŁAŁ 31 MARCA/ 1863 ROKU. Na płycie nagrobnej widnieje ryty napis: POLEGŁA/ W/ CZASIE POTYCZKI/ Z/ RĄK MOSKALI. Żeliwny pomnik wykonany został prawdopodobnie w 1883 r. Aspazja Świderska, córka Kaliksta i Wiktorii z Wnorowskich, urodziła się we wsi Żebry. Jej śmierć w następujący sposób przedstawił pamiętnikarz Izydor Bielicki: „Moskale dopadłszy do dworu pomstę straszną dokonali (...) Przybliżyli się do samego mieszkania po kilkadziesiąt strzałów na raz dawali do drzwi. Tak ofiarą ich barbarzyństwa padła Wespazja Świderska. O! Straszny musiał być to widok, gdy matka bolejąca widząc ją leżącą na ziemi, chwyciła na barki, aby ukryć ją jeszcze przed zniewagą i unosi do ogrodu, a tam wraz z nią z omdlenia pada”. Niestety, nie zachował się grób poległych powstańców na cmentarzu. Według relacji „powstańcy podczas stacjonowania na uroczysku Toki koło Białogrądów, 22.08.1863 r. zostali zaatakowani przez rotę służby nadgranicznej i 25 objeszczyków pod dowództwem kapitana Kowalewskiego. Zginął wówczas powstaniec Korzeniowski, czeladnik rymarski ze Szczuczyna. Jego ciało znalazł Józef Jabłoński z Osowca i zawiózł do Białaszewa. Akt zgonu spisał ksiądz Jakub Pieniążek w obecności J. Jabłońskiego (lat 41) i Samuela Piotrochowskiego, kościelnego (lat 46). Zwłoki Korzeniowskiego pochowano na cmentarzu w Białaszewie”.

W pd.-wsch. części cmentarza znajduje się kwatera z I wojny światowej. Pochowani  w niej to polegli 20 lutego i 6 sierpnia 1915 r. niemieccy żołnierze. Miejsca pochówków oznakowane głazami narzutowymi z rytymi inskrypcjami. Na cmentarzu przykościelnym znajduje się pomnik z tablicami pamiątkowymi z nazwiskami poległych podczas oblężenia Twierdzy Osowiec w 1915 roku.

Obiek dostępny dla zwiedzających.

oprac. Iwona Górska, OT NID w Białymstoku, 15.10.2014 r.