zamek górny - Zabytek.pl
Adres
Będzin, Zamkowa 1
Lokalizacja
woj. śląskie, pow. będziński, gm. Będzin
XIV w. Gotycki zamek, choć kilkukrotnie przebudowywany, jest bezcennym przykładem późnośredniowiecznej architektury obronnej. Pod względem historycznym, artystycznym i naukowym będzińska warownia jest bezsprzecznie unikatowym zabytkiem w skali regionu. Trzeba również podkreślić, że metryka zabytku jest znacznie dłuższa ponieważ zamek został wybudowany na miejscu wczesnośredniowiecznego grodu z XI-XIII w., a pierwsze elementy architektury kamienno-murowanej, tj. wieża-donżon, wzniesiono już w poł. XIII w.
Historia
Badania archeologiczne dowodzą, że zamek został ulokowany na ruinie wczesnośredniowiecznego grodu datowanego na okres wczesnopiastowski, tj. na XI-XIII w. Najstarszym elementem kamienno-murowanym jest wieża-donżon, która ma pochodzić już z poł. XIII w. Gotycki zamek powstał dopiero ok. sto lat później, a jego fundatorem był król Kazimierz Wielki (ur. 1310 - zm. 1370), co wiemy dzięki kronikarzom Janowi z Czarnkowa i Janowi Długoszowi. Wiemy również, że obiekt wybudowano już przed poł. XIV w., ponieważ jego istnienie potwierdzone jest w dokumentach od 1349 r. Warownia była strategicznie ważnym ogniwem kazimierzowskiego systemu obrony granic Królestwa Polskiego. Zamek zamieszkiwali m.in. Mikołaj Siestrzeniec Kornicz, Szafrańcowie, Jaroccy, Myszkowscy i Zborowscy. W 2. poł. XVI w. siedziba na krótko opustoszała i zwolna niszczała. W sumie założenie było kilkukrotnie odbudowywane m.in. w 1616 r. (po pożarze) i w 1655 (po potopie szwedzkim). W XVIII w. zamek ponownie opuszczono i stał się ruiną, a do jego odbudowy doszło dopiero w 1834 r. (z inicjatywy Banku Polskiego), przy czym budowla odbudowana została w stylu neogotyckim i romantycznym, co wynikało z ówczesnych tendencji konserwatorskich. Od 1849 r. zamek ponownie był częściowo zrujnowany, a ostateczną formę i rekonstrukcję nadano mu podczas odbudowy w latach 1952-1956. Można dodać, że wieś Będzin pojawia się w źródłach pisanych w 1301 r., a lokacja królewskiego miasta odbyła się w 1358 r.
Opis
Zamek w Będzinie znajduje się w pn. części miasta, na wzgórzu Zamkowym będącym jednym ze wzniesień Wyżyny Śląskiej, na lewym brzegu rz. Czarnej Przemszy. Gotyckie założenie składa się z tzw. zamku właściwego i rozległego podzamcza, całość wybudowano z łamanego kamienia wapiennego (w odbudowie z 1834 r. wykorzystano również cegłę). Zamek właściwy ma plan nieregularny i posiada podwójną linię murów, które otaczają wewnętrzny dziedziniec. W pn.-wsch. narożniku dziedzińca znajduje się cylindryczna wieża-donżon, zaś w części pd. mieści się kwadratowa wieża i piętrowy budynek mieszkalny. Mury zwieńczone są rekonstruowanymi blankami, a dookoła nich znajduje się sucha fosa. Obwiedzione murem podzamcze znajdowało się od strony zach., a całe założenie łączyło się z murami miejskimi otaczającymi miasto.
Zabytek jest dostępny przez cały rok, w jego wnętrzach mieści się Muzeum Zagłębia w Będzinie.
Oprac. Michał Bugaj, OT NID w Katowicach, 14.11.2014 r.
Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Łukasz Betkowski.
Rodzaj: zamek
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.129927, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.385146