Historia

Budowę zamku murowanego na miejscu drewnianej warowni rozpoczęto w 1377 r. Zgodnie z założeniami wielkiego mistrza Winrycha von Kniprode miało tu znaleźć swoją siedzibę nowe komturstwo, dlatego pierwotnie budowla obronna w Barcianach miała być potężnym czteroskrzydłowym założeniem o reprezentacyjnych cechach architektonicznych. W pierwszej fazie budowy, która przypadła na lata 1377-1385 wzniesione zostały mury kurtynowe oraz podpiwniczone skrzydło wschodnie, z bramą wjazdową. Pochodzące z tej fazy ślady w elewacjach świadczą o dalszych planach rozbudowy. Około 1385 r. program funkcjonalny zamku został zredukowany do siedziby prokuratora. Zamiast czterech skrzydeł zrealizowano dwa: reprezentacyjne wschodnie oraz północne - niższe niż pierwotnie zakładano. Pozostałe boki warowni pozostały zamknięte murami kurtynowymi. Na początek XV w. przypada ostatni etap budowy zamku, kiedy do północno-wschodniego narożnika dobudowano niską okrągłą basteję, krytą stożkowatym dachem. Po sekularyzacji zakonu, zamek stał się siedzibą zarządcy miejscowych dóbr i w 1580 r. do zachodniego muru kurtynowego budowniczy królewiecki Blausius Berwart dobudował spichrz. W XVIII w. przy południowej kurtynie wzniesiono parterowy budynek mieszkalny, a drewniany krużganek zamieniono na konstrukcję szachulcową. Od XIX w. do 1945 r. zamek wraz z majątkiem ziemskim był dzierżawiony przez rodzinę Pachino. W 1915 r. skrzydło północne zostało zniszczone przez pożar, który strawił pierwotny wystrój wnętrz. Po wojnie stał się siedzibą państwowego gospodarstwa rolnego. Od 2000 r. właścicielem założenia jest osoba prywatna, na terenie obiektu prowadzone są prace restauratorsko-konserwatorskie.

Opis

Wykorzystując naturalne walory obronne, zamek w Barcianach zbudowano na wzniesieniu, pośród bagien, na południe od osady - późniejszego miasta. Warownia założona na planie prostokąta o wymiarach 55 x 58 m. Ściany wymurowane z cegły na kamiennym cokole, Wjazd od strony wschodniej prowadzi na dziedziniec zamkowy, na środku którego znajdowała się studnia. Na blendzie po prawej stronie sklepionego kolebkowo przejazdu bramnego zachowane fragmenty barwnych polichromii. Skrzydło wschodnie - najstarsze i najbardziej reprezentacyjne - trójkondygnacyjne, podpiwniczone, z przelotem bramnym, przekryte wysokim dwuspadowym dachem i zwieńczone dwoma różnymi ozdobnymi szczytami schodkowymi. Najważniejszym pomieszczeniem zamkowym była wysoka kaplica z pięcioma pierwotnie ostrołukowymi oknami. Przylegał do niej kapitularz, pełniący później funkcję refektarza. Najwyższe kondygnacje obu skrzydeł zajmowały jednoprzestrzenne pomieszczenia magazynowo-obronne wyposażone w szereg niewielkich okien - otworów strzelniczych. Pomieszczenia przyziemia i piwnice przekryte masywnymi, krzyżowymi sklepieniami pełniły funkcje gospodarcze i magazynowe. Od strony zewnętrznej skrzydło wschodnie wsparte potężnymi przyporami. Niższe i niepodpiwniczone skrzydło północne pełniło funkcje gospodarczo-mieszkaniowe. Jego zachodnią ścianę wieńczy ozdobny szczyt - najładniejszy w całym założeniu: rozczłonkowany sterczynami z wkomponowanymi, tynkowanymi płycinami, zdobionymi ostrołukowymi wnękami z okrągłymi prześwitami. W okresie nowożytnym, wnętrze niskiej bastei zostało przebudowane, a kopułowy sufit ozdobiono sztukateriami. Do południowej elewacji skrzydła wschodniego dobudowano drewnianą werandę, a na cokole niezrealizowanej wieży powstał taras.

Obiekt dostępny od zewnątrz.

Oprac. Adam Mackiewicz, 7.12.2014 r.