Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

część miasta - Zabytek.pl

część miasta


układ przestrzenny 1561 r. Augustów

Adres
Augustów

Lokalizacja
woj. podlaskie, pow. augustowski, gm. Augustów (gm. miejska)

Układ przestrzenny Augustowa należy do najlepszych rozplanowań renesansowych w Polsce.Jest jednym z nielicznych, doskonale zachowanych, pochodzących z czasów pomiary włócznej, kwaterowych układów przestrzennych miasta z 2.

poł. XVI wieku.

Historia

Augustów w 1555 r. założył Zygmunt August przy brodzie na rzece Netcie, na trakcie handlowym ze wsch. terenów Wielkiego Księstwa Litewskiego do Królestwa i na Mazowsze. Miasto ulokowano w korzystnym miejscu na skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych, ale w mało sprzyjającym terenie. Zakładane na surowym korzeniu zlokalizowano na piaszczystych wydmach na pd. brzegu Netty nieopodal j. Necko. Wykonawcą królewskich zamiarów został ks. Adam Pilchowski, pewną rolę odegrał także starosta knyszyński Piotr Chwalczewski. Okres reformy pomiary włócznej wywarł wpływ na kształt jego rozplanowania. Projekt miasta powstał prawdopodobnie z udziałem królewskiego arch. Joba Prayetfuessa. Przyjęto charakterystyczny dla pomiary włócznej system zasad polegających na zastosowaniu standardowej, prostokątnej, gotyckiej kompozycji planu miasta. Ulice przecinały się pod kątem prostym. Wytyczono rozległy rynek główny oraz drugi, Rynek Wołowy, gdzie odbywały się jarmarki. Z rynku wychodziły główne ulice: na zach. Niemiecka (ob. Kościuszki), Łecka (ob. Kopernika) i Rajgrodzka; na wsch. Długa (ob. 3 Maja). Były to najdłuższe i najważniejsze ulice Augustowa. Biegnąca na pn. ul. Mostowa i Wierzbowa i na pd. Krakowska (ob. Wojska Polskiego) były krótkie. Szachownicę uzupełniały ulice: Młyńska, Żabia, Cerkiewna, Kwaśna. Ulica Poświętna leżąca za kościołem należała do plebana, przy Stodolnej (ob. Zygmuntowska) stały tylko stodoły mieszczan. Kręgosłupem układu komunikacyjnego był ciąg Rajgrodzka - Rynek - Mostowa. Nazwy ulic odzwierciedlały ich charakter. Przy rynku i ulicach na siatce prętowej wymierzono 589 placów, każdy o powierzchni 19,5 pręta, z czego 4,5 pod zabudowania, a 15 na ogrody przydomowe. Najokazalszą budowlą w mieście był kościół (do XVIII w. wzmiankowane były co najmniej 3, ob. wzniesiony w latach 1906-11), drewniana cerkiew unicka stała przy ul. Cerkiewnej, reprezentacyjną budowlą był ratusz, zabudowę stanowiły drewniane budowle mieszczan. Liczne pożary, ale przede wszystkim kataklizmy zbrojne niszczyły zabudowę Augustowa na przestrzeni kolejnych wieków, ale układ przestrzenny przetrwał bez zmian do dnia dzisiejszego. W XX w. na rynku urządzono park miejski.

Opis

Augustów położony jest na skraju Puszczy Augustowskiej nad rz. Nettą i j. Necko. Rozplanowanie renesansowe.

Pierwotny układ przestrzenny miał kształt wydłużonego prostokąta ułożonego dłuższym bokiem wzdłuż osi wsch.-zach. (obszar wpisany do rejestru ma kształt nieregularnego wieloboku i obejmuje historyczne rozplanowanie w oparciu o współczesne granice podziałów geodezyjnych). Centrum miasta stanowi duży rynek (ob. park miejski) oraz kilkanaście ulic przecinających się pod kątem prostym. Charakterystycznym elementem zabytkowego planu jest zachowanie w całości sztywnego podziału na kwadraty i prostokąty bloków i kwartałów zabudowy. Z rynku wychodzą główne, historyczne ulice: na zach. Kościuszki, Kopernika i Rajgrodzka; na wsch. 3 Maja, na pn. ul. Mostowa i Wierzbowa i na pd. Wojska Polskiego. Głównym ciągiem komunikacyjnym są ulice: Rajgrodzka - Rynek - Mostowa. Historyczna zabudowa zachowała się w większości w obrębie Rynku Zygmunta Augusta. Dominantę stanowi neoromański kościół pw. Najświętszego Serca Jezusowego przy ul. 3 Maja. W pn.- wsch. części miasta usytuowany jest cmentarz rzymskokatolicki z 1. ćw. XIX wieku.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Tomasz Rogala, OT NID w Białymstoku, 30-11-2015 r.